Rynek pracy w 2014 roku – podsumowanie i prognozy

Aktywizacja zawodowa bezrobotnych

Kondycja polskiego rynku pracy jest najlepsza od dwóch lat. Wyraźny spadek poziomu bezrobocia rejestrowanego, które powinno utrzymać się na poziomie poniżej 11,8 % na koniec 2014 r.
(w porównaniu z 13,4% na koniec 2013 roku), to nie tylko sezonowa poprawa wskaźników. Systematyczny spadek liczby osób bez pracy to efekt większej stabilizacji przedsiębiorstw, w związku z wyraźnym przyspieszeniem gospodarki. Dalszy spadek stopy bezrobocia powinny przynieść zmiany w zakresie polityki rynku pracy. W tym roku zakończył się pilotażowy program aktywizacji zawodowej bezrobotnych „Partnerstwo dla pracy”, realizowany we współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z prywatnymi agencjami zatrudnienia. W 2015 roku program ma objąć już 16 województw, na terenie których stworzonych zostanie blisko 100 prywatnych urzędów pracy. Łączna kwota środków do wykorzystania na ten cel w przyszłym roku wyniesie 160 mln zł. Dodatkowo uruchomione zostaną programy Komisji Europejskiej, które finansować będą aktywizację zawodową osób młodych.

Partnerstwo publiczno-prywatne w zakresie aktywizacji zawodowej bezrobotnych to jedna
z ważniejszych zmian na rynku pracy w 2014 roku – mówi Grzegorz Tokarski, wiceprezes Krajowego Centrum Pracy (spółki należącej do grupy Work Service). - Rzeczywiste efekty współpracy urzędów pracy z prywatnymi agencjami zatrudnienia będą jednak widoczne dopiero za kilka lat. Warto podkreślić starania MPiPS, prowadzące do zastąpienia starych, nieskutecznych metod walki z bezrobociem nowymi efektywnymi instrumentami takimi jak bony czy program pożyczkowy „Wsparcie w starcie” wdrażany przez BGK, które mogą realnie poprawić sytuację bezrobotnych.

Dostęp do pracowników

Poprawa wskaźników dotyczących bezrobocia to również konsekwencja wzrostu inwestycji. Polska jest nadal atrakcyjnym krajem dla inwestorów. Wedle raportu Banku Światowego „Doing Business 2015” Polska znajduje się w gronie krajów, w których dla warunki prowadzenia biznesu ulegają systematycznej poprawie. W efekcie popyt na pracowników związany z nowymi inwestycjami doprowadził w 2014 roku do wyraźnych deficytów pracowniczych w województwach wielkopolskim, dolnośląskim czy śląskim. Alternatywne metody unikania przez firmy wzrostu płac zawodzą. (np. darmowe dowozy pracowników, prywatna opieka medyczna, dofinansowanie do wyżywienia, przedszkola przyzakładowe dla dzieci pracowników itd.)

Zmiany na rynku pracy w nierównym stopniu dotykają różnych grup zawodowych i regionów. W Polsce mamy obecnie regiony, w których bezrobocie praktycznie nie istnieje – mówi Tomasz Hanczarek, prezes Work Service. - Wyzwaniem jest też fakt, że gdy w jednych specjalizacjach jest zdecydowana nadwyżka fachowców, w innych dotkliwie brakuje rąk do pracy. Część odpowiedzialności za tę sytuację ponosi system edukacji, który jest oderwany od rynku pracy. Ale to także efekt wysokiej gotowości Polaków do emigracji zarobkowej. Paradoksalnie młodzi Polacy są bardziej otwarci na podjęcie pracy za granicą niż w innym mieście w Polsce. Wyjeżdżają fachowcy, których w Polsce najbardziej brakuje. Wśród deficytowych zawodów możemy wymienić: specjalistów IT, lekarzy wybranych specjalizacji, czy wykwalifikowaną kadrę do produkcji.

Wynagrodzenia

Dostęp kadry będzie coraz trudniejszy. Walkę o pracownika wygrają pracodawcy, którzy zaoferują wyższe wynagrodzenia, lub przedsiębiorstwa, które otworzą się na kandydatów zza wschodniej granicy prezentujących niższe oczekiwania płacowe. Wysokość średnich wynagrodzeń brutto w sektorze przedsiębiorstw w Polsce wzrosła w 2014 o 3,4 proc. w stosunku do roku poprzedniego (dane GUS za 3Q 2014) Podwyżce uległa także płaca minimalna, która w 2014 roku wyniosła o 80 zł więcej niż w roku poprzednim, a kolejna podwyżka o 70 zł zaplanowana jest na 2015 rok. Wysokie koszty pracy nie mobilizują pracodawców do dodatkowych podwyżek. Z kolei pracownicy oczekują wzrostu płac. Z analiz Work Service wynika, że 84% osób skłonnych do emigracji zarobkowej za główny powód wyjazdu z kraju wskazało wyższe zarobki.

Presja płacowa nie dotyczy już tylko pracodawców zatrudniających wysoce wykwalifikowanych specjalistów, ale także firmy, które oferują zatrudnienie osobom wykonującym prace proste. Z naszych analiz wynika, że co drugi pracownik oczekiwał wzrostu płac w 2014 roku, podczas gdy tylko 5% pracodawców planowało płacić więcej. W 2015 roku presja płacowa będzie się nasilać, pracodawcy nie unikną podwyżek. Nastąpi także większe zapotrzebowanie na pracowników z Ukrainy, które zaobserwowaliśmy już w 2014 roku – mówi Tomasz Misiak, szef Rady Nadzorczej Work Service.

Rynek pracy tymczasowej

Elastyczne rozwiązania HR i współpraca pracodawców z firmami doradztwa personalnego nabierają coraz większego znaczenia. Wyraźny popyt na pracowników tymczasowych w 2014 roku dotyczył niemal wszystkich branż, a szczególnie zatrudnienia w przemyśle, produkcji, centrach usług wspólnych.

- W 2014 roku zaobserwowaliśmy trwałe zmiany w nastawieniu pracowników i pracodawców do elastycznych form zatrudnienia – mówi Tomasz Hanczarek. - Pracownicy rozumieją, że korzystając z usług agencji pośrednictwa pracy mają większą pewność zatrudnienia i stabilizacji, niż wiążąc się tylko z jednym pracodawcą. Akceptację elastycznych rozwiązań HR widać też po stronie firm, które dzięki dywersyfikacji zasobów kadrowych mogą skuteczniej realizować swoje cele biznesowe.

Odpowiedzialność pracodawców

Rynek pracownika będzie się umacniał. Znaczenia będą nabierały pozafinansowe systemy motywacyjne, dodatkowe korzyści i komfort wynikający z zatrudnienia w danej firmie. Odpowiedzią na rosnące wymagania oraz dodatkowe roszczenia pracowników jest coraz częstsze wdrażanie w firmach strategii społecznej odpowiedzialności biznesu (z ang. CSR). Mimo rosnącej popularyzacji dobrych i odpowiedzialnych praktyk firm, faktyczne skutki tych działań nie są dostrzegane przez pracowników. Z analiz Work Service wynika, że w jednej trzeciej firm w Polsce dochodzi do łamania prawa pracy. Wśród najczęstszych negatywnych działań wymienione zostały np. nierozliczanie nadgodzin, łamanie zasad BHP czy niewypłacanie wynagrodzenia na czas.

Stosunki pracy to jeden z głównych obszarów społecznej odpowiedzialności biznesu.

- Wzrost znaczenia odpowiedzialnego podejścia do pracowników to nie tylko efekt zbliżania się do rynku pracownika. Istotne znaczenie w budowaniu polityki HR w firmach mają też wyzwania demograficzne. Starzejące się społeczeństwo i potrzeba budowania wielopokoleniowych, różnorodnych zespołów powinny zmotywować pracodawców do bardziej etycznego i odpowiedzialnego podejścia do pracowników – uważa Tomasz Misiak, prezydent Rady Nadzorczej Work Service SA.

Brak wsparcia dla podnoszenia elastyczności i konkurencyjności przedsiębiorstw

Pomimo niestabilnej sytuacji ekonomicznej w całej Europie i silnych zagrożeń dla Polski w zeszłym roku, rząd nie kontynuuje działań ustawowych lub projektów specjalnych mających zwiększyć konkurencyjność polskiej gospodarki. Od 1 stycznia 2015 roku z większymi kosztami zatrudnienia będzie borykało się nawet 30% firm, co w szczególności dotknie sektory automotive, przemysł ciężki i produkcję, w których rozwiązania dające przewagę wobec zakładów pracy w starej Europie są kluczowe  – komentuje Tomasz Hanczarek z Work Service S.A. Jednocześnie przedsiębiorcy będą musieli udźwignąć rosnącą presję płacową ze strony pracowników, co z jednej strony dodatkowo zwiększy koszty zatrudnienia, a z drugiej pobudzi jeszcze bardziej wzrost wynagrodzeń wywołany podniesieniem płacy minimalnej w 2015 roku.

Brak bodźców obniżających koszty w firmach

- Nadejście nowego roku oznacza również podniesienie płacy minimalnej do poziomu 1750 zł brutto, co stanowi wzrost najniższych wynagrodzeń o ponad 4% r/r. Jest to kolejny istotny czynnik negatywnie wpływający na funkcjonowanie polskich przedsiębiorstw. Wzrost płacy minimalnej przekłada się na wyższe koszty zatrudnienia, co jest impulsem do wyhamowania procesów rekrutacyjnych. Dla wielu firm zatrudniających pracowników za minimalne wynagrodzenie, odgórne podniesienie stawek płac będzie oznaczało redukcję etatów i niepotrzebne skłonienie Polaków do funkcjonowania w szarej strefie – mówi Krzysztof Inglot, dyrektor Działu Rozwoju Rynków w Work Service S.A.   

Brak efektywnego wsparcia dla grup zagrożonych wykluczeniem

W 2014 roku nie udało się opracować spójnej strategii przeciwdziałania bezrobociu w grupie absolwentów. Alternatywą dla wchodzących na rynek pracy młodych Polaków nie może być emigracja zarobkowa. Nasz kraj musi być w stanie zagospodarować entuzjazm i kompetencje młodego pokolenia wykształconych specjalistów. Dzięki nim zbudujemy gospodarkę opartą na wiedzy i innowacjach, która za 5-10 lat będzie w stanie konkurować z zamożniejszymi zachodnimi rynkami.