VAT w Unii Europejskiej po nowemu

Siedziba Komisji Europejskiej w Brukseli. Fot. Adam Cyło

Ogłoszony plan działania dotyczący podatku VAT jest pierwszym krokiem na drodze do utworzenia jednolitego unijnego obszaru VAT, który będzie służył skuteczniejszemu zwalczaniu oszustw oraz wspieraniu przedsiębiorstw, gospodarki cyfrowej i handlu elektronicznego.

Komisja Europejska przedstawiła plan działania określający sposoby ulepszenia obecnego unijnego systemu VAT. Konieczna jest jak najszybsza aktualizacja obecnie obowiązujących przepisów dotyczących VAT, aby skuteczniej wspierały jednolity rynek, ułatwiały handel między krajami UE i dotrzymywały kroku dzisiejszej gospodarce cyfrowej i mobilnej.

Tzw. luka w podatku VAT, czyli różnica między oczekiwanymi dochodami z VAT a podatkiem VAT faktycznie pobranym w państwach członkowskich, wyniosła w 2013 r. niemal 170 mld euro. Szacuje się, że same oszustwa transgraniczne odpowiadają w Unii Europejskiej za utratę dochodów z VAT w wysokości około 50 mld euro rocznie. Jednocześnie obecny system VAT pozostaje rozdrobniony i generuje spore obciążenia administracyjne, zwłaszcza względem MŚP i firm prowadzących działalność online.

Plan działania określa sposób modernizacji obecnych przepisów unijnych dotyczących VAT. Obejmuje on:

- podstawowe zasady przyszłego jednolitego europejskiego systemu VAT,

- program działań w krótkim terminie służący zwalczaniu oszustw związanych z VAT,

- aktualizację ram prawnych dotyczących stawek VAT i warianty zwiększenia swobody państw członkowskich w ustalaniu ich wysokości,

- plan uproszczenia przepisów VAT dotyczących handlu elektronicznego w kontekście strategii jednolitego rynku cyfrowego, a także dotyczących kompleksowego pakietu VAT ułatwiającego małym i średnim przedsiębiorstwom prowadzenie działalności.

- Rozpoczynamy rozmowy z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi w sprawie uproszczenia unijnego systemu VAT i skuteczniejszego przeciwdziałania oszustwom - oświadczył Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący odpowiedzialny za euro i dialog społeczny. - Oszustwa transgraniczne związane z podatkiem VAT kosztują państwa członkowskie i podatników około 50 mld euro rocznie. Jednocześnie małe firmy ponoszą bardzo wysokie koszty obciążeń administracyjnych, a system poboru podatku VAT boryka się z wyzwaniem, jakie stanowią dla niego innowacje techniczne. Komisja zaproponowała już stanowcze środki przeciwdziałające unikaniu opodatkowania przez firmy, teraz równie stanowczo zajmiemy się kwestią przeciwdziałania oszustwom związanym z VAT.

- Podatek VAT jest zasadniczym źródłem dochodów podatkowych dla państw członkowskich UE - podkreślił Pierre Moscovici, komisarz do spraw gospodarczych i finansowych oraz podatków i ceł. - Mamy jednak do czynienia z ogromną luką podatkową: dochody z pobranego podatku VAT są o 170 mld euro niższe niż powinny. Jest to wielkie marnotrawstwo pieniędzy, które mogłyby być zainwestowane w rozwój gospodarczy i zatrudnienie. Przyszedł czas, by pieniądze te odzyskać. Chcielibyśmy również zwiększyć swobodę państw członkowskich w określaniu ich obniżonych stawek podatku VAT. Nasz plan działania porusza wszystkie te kwestie.

Główne elementy

Przyszły, ostateczny unijny system VAT dla handlu transgranicznego służący ograniczeniu możliwości nadużyć

Obecny system VAT potrzebuje modernizacji, która pomoże mu dotrzymać kroku wyzwaniom dzisiejszej globalnej, cyfrowej i mobilnej gospodarki. Obecny system VAT dla handlu transgranicznego, który wszedł w życie w 1993 r., został zaprojektowany jako system przejściowy i nie jest zabezpieczony przed oszustwami. W związku z tym Komisja zamierza przedstawić w 2017 r. wniosek ustawodawczy w sprawie wprowadzenia ostatecznych zasad dla jednolitego europejskiego obszaru VAT. Zgodnie z nowymi zasadami transakcje transgraniczne byłyby nadal opodatkowane według stawek państwa członkowskiego przeznaczenia (tzw. zasada miejsca przeznaczenia), jednak sposób pobierania podatków byłby stopniowo zmieniany, tak aby zapewnić coraz skuteczniejszą ochronę przed oszustwami. Jednocześnie stworzono by ogólnoeuropejski portal internetowy, który oferowałby firmom prosty system poboru VAT, a państwom członkowskim – solidniejszy system gromadzenia dochodów.

Natychmiastowe działania zmierzające do rozwiązania problemu oszustw związanych z VAT zgodnie z obowiązującymi przepisami

Transgraniczne oszustwa związane z VAT pozbawiają państwa członkowskie znacznych dochodów. Z szacunków wynika, że przyszły system VAT mógłby ograniczyć straty ponoszone w wyniku transgranicznych oszustw o około 40 mld euro (czyli o 80 proc.) rocznie. Jeszcze w tym roku Komisja zaproponuje środki mające na celu wzmocnienie narzędzi stosowanych obecnie przez państwa członkowskie do wymiany informacji na temat oszustw związanych z VAT, nadużyć o charakterze systemowym oraz sprawdzonych rozwiązań. Komisja będzie nadal ściśle monitorować działania organów podatkowych w zakresie poboru i kontroli podatku VAT.

Większa autonomia państw członkowskich przy wyborze własnej polityki ustalania stawek

Zgodnie z obecnymi przepisami państwa członkowskie muszą przestrzegać wcześniej określonego wykazu towarów i usług, jeżeli chodzi o stosowanie zerowych lub obniżonych stawek VAT. Komisja zamierza unowocześnić ramy regulacyjne dotyczące stawek i pozostawić w przyszłości państwom członkowskim większą swobodę w tym zakresie. Komisja proponuje dwa warianty. Pierwszy polega na utrzymaniu minimalnej stawki podstawowej na poziomie 15 proc. i regularnym przeglądzie wykazu towarów i usług, które mogą być objęte obniżonymi stawkami, w oparciu o informacje przekazane przez państwa członkowskie. Drugi wariant przewiduje zniesienie wykazu towarów i usług, które mogą być objęte obniżonymi stawkami. Wymagałoby to jednak zabezpieczeń pozwalających na zapobieganie oszustwom i nieuczciwej konkurencji podatkowej w obrębie jednolitego rynku, a także mogłoby skutkować wzrostem kosztów przestrzegania przepisów ponoszonych przez przedsiębiorstwa. W obydwu przypadkach obowiązujące obecnie stawki zerowe i obniżone zostałyby utrzymane.

Wspieranie handlu elektronicznego i MŚP

Obecny system podatku VAT stosowany w odniesieniu do transgranicznego handlu elektronicznego jest złożony i kosztowny zarówno dla państw członkowskich, jak i dla firm. Europejskie firmy znajdują się w sytuacji niekorzystnej z punktu widzenia konkurencyjności, ponieważ niektórzy przedsiębiorcy spoza UE mogą wwozić do UE towary nieobłożone VAT. Złożoność systemu utrudnia również państwom członkowskim czuwanie nad przestrzeganiem przepisów. W ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego Komisja przedstawi przed końcem 2016 r. wniosek ustawodawczy dotyczący modernizacji i uproszczenia podatku VAT w odniesieniu dotransgranicznego handlu elektronicznego. Wniosek będzie zawierał propozycję przepisów, zgodnie z którymi do publikacji elektronicznych można będzie stosować takie same stawki obniżone, jakie są stosowane do publikacji papierowych. Następnie Komisja przedstawi w 2017 r. pakiet przepisów upraszczających VAT, który będzie miał na celu wspieranie rozwoju MŚP i ułatwianie tym przedsiębiorstwom handlu międzynarodowego.

***

Wspólny podatek od wartości dodanej (VAT) odgrywa na europejskim jednolitym rynku ważną rolę. Jego wprowadzenie miało początkowo na celu zniesienie podatków obrotowych, które zakłócały konkurencję i utrudniały swobodny przepływ towarów, oraz usunięcie formalności i kontroli fiskalnych na granicach wewnętrznych. VAT jest ważnym i stale rosnącym źródłem dochodów w UE – w 2014 r. kwota pobrana z tytułu tego podatku wyniosła niemal 1 bilion euro, co odpowiada 7 proc. unijnego PKB. Jeden z zasobów własnych UE również jest oparty na podatku VAT. Jako podatek konsumpcyjny VAT jest jedną z najbardziej sprzyjających wzrostowi gospodarczemu form opodatkowania.

Jednak system VAT nie zdołał dotrzymać kroku wyzwaniom dzisiejszej globalnej, cyfrowej i mobilnej gospodarki. Obecny system VAT, który został stworzony jako system przejściowy, jest rozdrobniony, złożony w przypadku stale rosnącej liczby przedsiębiorstw prowadzących działalność transgraniczną i pozostawia pole do nadużyć – transakcje krajowe i transgraniczne są traktowane odmiennie i można nabyć towary lub usługi, nie płacąc podatku VAT w ramach jednolitego rynku.

Komisja nieustannie nawołuje do przeprowadzenia reformy systemu VAT. Komisja wysłuchała już uwag Parlamentu Europejskiego i Rady, które to instytucje zgodziły się co do tego, że przyszły system VAT powinien być oparty na zasadzie miejsca przeznaczenia, tj. miejsca, w którym towary lub usługi są konsumowane.

Przedstawiony plan działania stanowi część programu Komisji dotyczącego lepszego stanowienia prawa.

Komisja zwróci się Parlamentu Europejskiego i Rady, przy wsparciu ze strony Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, o sformułowanie jasnych wytycznych politycznych dotyczących wariantów przedstawionych w tym planie działania oraz o potwierdzenie swojego poparcia dla reform przedstawionych w komunikacie na ten temat.

Komisja przedstawi propozycje dotyczące wszystkich poruszonych tu kwestii w 2016 i 2017 r.