UE zdaje egzamin w czasach koronawirusa? Opinia Dominika Łazarza
Koronawirus zaskoczył Europę i świat. Niewiele państw w przygotowało się do walki z zagrożeniem. Unia Europejska jednak od samego początku intensywnie zaangażowała się w przeciwdziałanie skutkom tej pandemii zarówno zdrowotnym, jak i gospodarczym. Niestety, w Polsce obserwujemy obecnie wiele przekłamań i nieprawdziwych informacji jeżeli chodzi o działalności UE w tym zakresie. Jaka jest rzeczywistość?
Pokrótce przybliżę część działań UE dotyczących koronawirusa, które na dobre rozpoczęły się już początkiem stycznia br., kiedy to m.in. Komitet ds. Bezpieczeństwa Zdrowia zwołał swoje pierwsze posiedzenie w sprawie nowego wirusa. Było to na kilka dni przed zanotowaniem w Europie pierwszych przypadków zachorowań na COVID 19. W tym samym miesiącu również uruchomiono Unijny Mechanizmu Ochrony Ludności na potrzeby repatriacji obywateli UE. Mechanizm ten powstał w związku z pogłębianiem się pandemii i po apelu Francji o wsparcie konsularne dla obywateli UE w chińskim regionie Wuhan. Warto dodać, że z Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności skorzystało ponad pół miliona obywateli UE, którzy z powodu ograniczeń związanych z koronawirusem nie mogli wrócić do Europy, zwłaszcza z regionu Azji i Pacyfiku oraz z obu Ameryk. Niestety, Polska sama zrezygnowała z tego mechanizmu. W ramach tej inicjatywy państwa UE także udzieliły Chinom wsparcia w postaci transportu kilkudziesięciu ton sprzętu ochronnego, w okresie kiedy epidemia w tym państwie była mocno rozwinięta. Później Chiny w podobny sposób odwdzięczyły się krajom UE, po znacznym zmniejszeniu zachorowań.
Końcem miesiąca stycznia uruchomiono pierwsze środki na wspieranie badań nad wirusem COVID 19 w wysokości 10 mln euro z unijnego programu badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020”. W lutym Komisja Europejska także ogłosiła nowy pakiet pomocy o wartości 232 mln euro, aby zwiększyć ogólnoświatową gotowość do zapobiegania wirusowi i ograniczania jego rozprzestrzeniania się. W lutym rozpoczęły się wspólnotowe zamówienia dotyczące środków ochrony osobistej dla krajów UE. Spowodowało to, że UE stała się jednym nabywcą hurtowym, co zapewniło zakup możliwie jak największej ilości środków ochronnych po najbardziej korzystnej cenie.
W kolejnych miesiącach działania były jeszcze bardziej intensywne, m.in. zwiększono budżet w ramach ogłoszonego w styczniu konkursu na projekty badawcze nad koronawirusem. I od tego momentu liczba zespołów badawczych wzrosła do 18, a ilość osób w nich pracujących do 140 zarówno z UE, jak i spoza. 10 marca ogłoszono inicjatywę inwestycyjną w odpowiedzi na koronawirusa i w jej ramach zaplanowano przekierowanie na zwalczanie pandemii niewykorzystanych środków w ramach polityki spójności w kwocie blisko 60 mld euro. W puli tej największą ilość środków zaplanowano dla Polski. Z wielu działań poczynionych w marcu należy wspomnieć również o ustanowieniu panelu doradczego ds. COVID 19 złożonego z epidemiologów i wirusologów z różnych krajów członkowskich w celu opracowania unijnych wytycznych dotyczących skoordynowanych środków zarządzania ryzykiem opartych na wiedzy naukowej. Dodatkowo zaoferowano wsparcie finansowe wysoce innowacyjnej europejskiej firmie z Tybingi produkującej szczepionki, która ma zintensyfikować proces rozwoju i produkcji szczepionki przeciwko koronawirusowi w UE.
W miesiącu kwietniu Unia Europejska rozwijała dotychczas wdrożone mechanizmy wsparcia wraz z opracowaniem nowych np. uruchomiła europejską platformę danych dotyczących COVID-19, aby umożliwić szybkie gromadzenie i udostępnianie danych naukowych. Realizowana jest także pomoc bezpośrednio do krajów członkowskich. W kwietniu zaproponowano również dodatkowe środki nadzwyczajne wspierające rynki rolne i rynki żywności najbardziej dotknięte skutkami pandemii.
Warto równocześnie dodać, że Komisja Europejska do tej pory zatwierdziła szereg programów na podstawie ram tymczasowych o wartości kilkuset miliardów euro, aby wspierać gospodarkę 27 państw członkowskich w obliczu skutków pandemii koronawirusa.
W zakresie pomocy dla Polski, to już powyżej zostały wskazane pewne elementy i środki wsparcia. Jednak chciałbym tutaj przytoczyć wypowiedź podkarpackiej Poseł do Parlamentu Europejskiego Elżbiety Łukacijewskiej, która powiedziała tak: „Polska do tej pory otrzymała prawie 7,5 mld euro na walkę ze skutkami pandemii koronawirusa! Najwięcej spośród wszystkich państw członkowskich. Unijny pakiet ratunkowy dla gospodarki opiewa na 540 mld euro. Otrzymaliśmy 3 mld euro na wsparcie ochrony zdrowia oraz kolejne 3 mld euro dla rolnictwa. Unia, w przeciwieństwie do naszego rządu, zareagowała na pandemię błyskawicznie.”
Reasumując, powyżej przedstawione zostały wybrane działania UE w zakresie walki z pandemią koornawirusa. Obejmują one działania koordynacyjne, inicjacyjne, ale także pomocy organizacyjnej i finansowej dla państw członkowskich.
Dominik Łazarz
Ekonomista, ekspert ds. UE, doradca ds. marketingu politycznego. Współpracuje m.in. z Punktem Informacji Europejskiej Europe-Direct w przy WSIiZ w Rzeszowie i przy Stowarzyszenia Morena w Gdańsku. Był m.in. dyrektorem Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Rzeszowie (2007-13) i Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej (2013-16) oraz trenerem akredytowanym Krajowego Ośrodka EFS (2008-10).
