Uratowane łemkowskie ikony
SANOK. W Muzeum Historycznym w Sanoku zakończono prace konserwatorskie trzech ikon z XVIII wieku.
Zabytki wytypowane do zadania znajdujące się dotychczas w salach magazynowych nie były konserwowane od momentu pozyskania ich w wyniku akcji zabezpieczania zabytków połemkowskich w latach 1947-1949 (po wysiedleniach Łemków) i wpisania w inwentarz, stąd wymagały natychmiastowej interwencji konserwatorskiej.
Są to dwie ikony typu eleusa (na których Matka Boska przytula obejmującego ją Syna) oraz jedna ikona Świętego Mikołaja.
1. Matka Boska Eleusa z Deszna, XVIII w., pierwotnie datowana na XIX w., po wnikliwej analizie konserwatorskiej okazała się ikoną przemalowaną. Pod XIX wieczną warstwą malarską, znajduje się wizerunek Matki Bożej Hodegetrii z XVIII w.
2. Św. Mikołaj z Zawadki, XVIII w., stanowi cenny przykład ikony hagiograficznej jednego z najpopularniejszych świętych zarówno w kościele wschodnim, jak i zachodnim.
3. Matka Boska Eleusa z Myczkowiec, XVIII w., stanowi przykład ikony ołtarzowej, osadzonej w drewnianej, ołtarzowej ramie, rzeźbionej i polichromowanej z trójbocznie zamkniętym przyczółkiem u góry.
Stan zachowania wymienionych ikon był zły, zasięg ubytków warstwy malarskiej wraz z zaprawą sięgał 40% powierzchni. Zwłaszcza w ikonie z Myczkowiec całe lico malowidła pokryte było charakterystyczną dla malarstwa tablicowego siatką spękań spowodowaną cyklicznymi wahaniami temperatury i wilgotności. Ponadto obiekty zagrożone były przez drewnojady z rodziny kołatkowatych, które często atakują drewniane podobrazia.
Prace restauratorskie w sanockim muzeum od wielu lat utrudnia brak dobrze wyposażonej pracowni konserwatorskiej.
- Musimy zlecać konserwacje osobom z zewnątrz, płacąc za wykonane prace niemałe kwoty – pisze Katarzyna Winnicka z Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum Historycznego w Sanoku. - Na bieżąco konserwujemy szereg obiektów – musimy cyklicznie wracać do starych, dawno odnawianych obrazów, a jednocześnie ratować te nie konserwowane i zagrożone destrukcją. Celem i zadaniem planowanych prac jest zachowanie, ochrona i prezentacja materialnego dziedzictwa kulturowego. Dyrekcja i pracownicy naszej placówki wyrażają uznanie dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego za wspieranie naszych działań. Dzięki nim muzealna ekspozycja wzbogaci się o kilka wartościowych obiektów. Ikony z naszych zbiorów należą do największych i najcenniejszych kolekcji ikon w Polsce i Europie. Są bezcennym świadectwem sztuki sakralnej kościoła wschodniego rozwijającej się w granicach dawnej Rzeczpospolitej – Ojczyzny wielu kultur i narodów. Ich unikalna wartość, bogata ikonografia i naturalne piękno, przyciągają setki turystów z kraju i Europy. Dlatego tak ważne jest by to wielkie dziedzictwo ikony przetrwało kolejne lata, co możliwe jest jedynie przy stałym dozorze i opiece konserwatorskiej.
Przy renowacji dwóch pierwszych ikonach pracowała konserwator dzieł sztuki: mgr Barbara Bandurka, trzecią zlecono pracowni konserwatorskiej „Rearte” s.c. A. Piotrowski z Krakowa.
