Krach finansowy Leżajska? Opinia Andrzeja Janasa

Fot. miastolezajsk.pl

Rada Miejska 30 stycznia 2015 nie uchwaliła budżetu miasta na 2015 r. z powodu przekroczenia dopuszczalnego przez prawo wskaźnika zadłużenia. Po negatywnej opinii Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie również komisje stałe Rady Miejskiej przyjęły analogiczne stanowisko. Na sesji plenarnej przy 9 głosach przeciwnych i 5 wstrzymujących radni odrzucili projekt uchwały budżetowej. Z tych samych powodów nie została przegłosowana uchwała o wieloletniej prognozie finansowej na lata 2015-2019, którą z kolei odrzucono głosami 10 przeciw, 4 wstrzymujące.

Zgodnie z procedurą następny ruch należy do Regionalnej Izby Obrachunkowej, która powinna ustalić budżet dla miasta najpóźniej do końca lutego br.

Inwestycje pod znakiem zapytania

W latach 2015-2016 miasto Leżajsk nie będzie miało zdolności do zaciągania długoterminowych kredytów oraz podejmowania zobowiązań finansowych dłuższych niż 12 miesięcy. Tym samym jakikolwiek program inwestycyjny stoi pod poważnym znakiem zapytania, w tym projekty współfinansowane z funduszy europejskich.

Przyczyn należy doszukiwać się w co najmniej kilkuletniej polityce budżetowej władz miasta, a mówiąc wprost, w nadmiernie rozdętych wydatkach bieżących w relacji do bieżących dochodów. Brak własnych środków na finansowanie miejskich inwestycji zastępowano kredytami bankowymi, nie oglądając się, czy miasto podoła ich spłacie w obliczu nowych zasad zadłużania samorządów. Najogólniej rzecz biorąc różnica pomiędzy bieżącymi dochodami a bieżącymi wydatkami¹  obliczona jako średnia z 3 lat wstecz to zasada określająca, ile pieniędzy samorząd może maksymalnie przeznaczyć na spłatę długu w kolejnym roku. 

Dług liczony inaczej

To zupełnie nowa sytuacja prawno-finansowa po znowelizowaniu w 2009 r. ustawy o finansach publicznych i nie ma ona nic wspólnego z dotychczasowymi progami zadłużenia samorządów, z których wynika, że dług nie może przekroczyć 60 proc. a wydatki na jego spłatę 15 proc. rocznych dochodów. Gdyby dług Leżajska liczyć według „starych”  uregulowań stanowiłby on  w 2015 r. 25,5 proc. a jego spłata 7,6 proc., czyli wszystko mieściłoby się w dopuszczalnej normie. Zupełnie inaczej wygląda to po „nowemu”. Maksymalna granica spłat rat kredytowych dla Leżajska w 2015 r. (obliczona na podstawie nadwyżki operacyjnej z lat 2012-2014) wynosi 1 milion 560 tys. zł, tymczasem rzeczywiste zobowiązanie to co najmniej 2.668 tys. zł ²  . Z podobną sytuacją mamy do czynienia w 2016 r. - dopuszczalna spłata długu to 2 milionów 550 tys. zł, wymagalna – 3 milionów 788 tys. zł.

Restrykcje dla miasta

Przekroczenie zobowiązań ponad dopuszczalny przez prawo wskaźnik wiąże się z poważnymi perturbacjami finansowymi dla samorządu. Po pierwsze – nie ma on zdolności do uchwalenia własnego budżetu, zaś inicjatywę w tej mierze przejmuje Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO) ustalając budżet ale bez wydatków na dotacje, promocję i prawdopodobnie inwestycje. Po wtóre – samorząd nie może uchwalić wieloletniej prognozy finansowej (wpf), podstawowego dokumentu planistycznego m.in. dla inwestycji realizowanych w cyklu dłuższym niż 1 rok.

Jak do tego doszło?

Ostatni kredyt długoterminowy w kwocie 2.205 tys. zł miasto zaciągnęło w czerwcu 2013 r., zaś z uchwalonej przez Radę Miejską w grudniu tego samego roku wieloletniej prognozy finansowej na 2014 – 2019 r. nie wynika, że w kolejnych latach pojawią się jakiekolwiek zagrożenia dla  spłaty 10,5 mln zł ówczesnego zadłużenia. Cóż zatem się stało, że z końcem 2014 r. w nowej wieloletniej prognozie finansowej na 2015 – 2019 r. budżet Leżajska stracił zdolność do zgodnej z prawem spłaty zobowiązań kredytowych? Nie ma jej bowiem – przypomnijmy – zarówno w 2015 r. jak i w 2016 r.

Dokumenty sobie, życie sobie

Dzisiaj już wiadomo: Rada Miejska podczas prac budżetowych dotyczących lat 2014 i 2015 otrzymywała dane do uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej, które nie odpowiadały rzeczywistym zobowiązaniom miasta w poszczególnych latach. Gdy na przykład realny dług miasta do spłaty w 2015 r. i 2016 r. wynosił odpowiednio 2 miliony 668 tys. zł oraz 3 miliony 788 tys. zł, w planach pokazano 1 milion 560 tys. zł w jednym roku i 2 miliony 550 tys. zł – w drugim. Dlaczego? Bo do takiej wysokości dopuszczały wskaźniki zadłużenia. Co działo się z resztą długu nie ujętym w danym roku? Otóż, przenoszono go na późniejsze lata. I cóż z tego, że było to niezgodne z umowami zawartymi z bankami. Znamienne, że na nieprawdziwe dane o wysokości spłat długu w poszczególnych latach nabierano nie tylko Radę Miejską ale także Regionalną Izbę Obrachunkową (organ kontrolujący finanse samorządów), która zareagowała dopiero w styczniu 2015 r. żądając okazania źródłowych dokumentów z bankami.

Kłamstwo ma krótkie nogi

Mylne byłoby jednak przekonanie, że Leżajsk utracił zdolność do regulowania własnych zobowiązań kredytowych w roku 2015 -  nie miał ich już bowiem w 2014 r. czyli w pierwszym roku obowiązywania indywidualnego wskaźnika zadłużenia dla samorządów. Tylko dzięki dogadaniu się z bankami udało się ówczesnym władzom przesunąć spłatę części długu (1,5 mln zł) właśnie z roku 2014 na lata 2015-2016, co niewątpliwie stanowiło z jednej strony sukces polityczny, oddalało mianowicie widmo katastrofy budżetowej miasta w roku wyborczym, z drugiej natomiast pogłębiało i tak już niekorzystne wskaźniki zadłużenia doprowadzając do skumulowania spłat w okresie 2015-2016. Podjęta próba ratowania budżetu na 2015 r. poprzez księgowe sztuczki w jego projekcie z listopada 2014 r. spęzła na niczym w konfrontacji z dokumentami bankowymi. Wytknięte to zostało w negatywnej opinii RIO.

Beztroska

Trudno dzisiaj dociec o czym myślano w leżajskim ratuszu po uchwaleniu 27 sierpnia 2009 r. ustawy o finansach publicznych, która wprowadziła nową zasadę obliczania indywidualnego wskaźnika zadłużenia dla samorządów. Czteroletni okres na wejście w życie ustawy był czasem na przygotowanie finansów miasta. Tymczasem kluczowe lata dla obecnej sytuacji i tym samym poprawy wskaźnika zadłużenia Leżajska (2011, 2012, 2013 r.) upłynęły na nieprzejmowaniu się wydatkami bieżącymi - dość powiedzieć, że własne środki (bez dochodów ze sprzedaży majątku) jakimi miasto dysponowało na inwestycje stanowiły 2-3 proc. dochodów ogółem. Dzisiaj Leżajsk znalazł się w gronie nielicznych samorządów Podkarpacia z problemem zadłużenia przekraczającym dopuszczalne wskaźniki i pod tym względem jest jedyną gminą w powiecie leżajskim.  

Co dalej?

Przed miastem rysują się dwa scenariusze: w pierwszym dominować będzie dwuletni (2015-2016) okres stagnacji i administrowania bieżącymi problemami. Być może pojawią się jakieś inwestycje ale raczej małe i na doraźne potrzeby, natomiast główne źródło pieniędzy zewnętrznych (fundusze europejskie) i związane z tym duże inwestycje będą dla Leżajska poza zasięgiem. Odpowiedź na pytanie, ile jeszcze środków z UE będzie dostępnych w 2017 r. – to dzisiaj wróżenie z fusów.

W drugim scenariuszu miasto może odzyskać zdolności rozwojowe wcześniej tj. z nastaniem 2016 r. pod warunkiem przyspieszenia spłat zobowiązań kredytowych przypadających na ten rok czyli  wysupłania dodatkowego 1.200 tys. zł ponad tegoroczne zobowiązania (2.668 tys. zł.)

Tak, czy owak, w pierwszym lub drugim wariancie bez wyrzeczeń się nie obejdzie.

Andrzej Janas
 

[1] Dokładnie rzecz ujmując chodzi o tzw. indywidualny wskaźnik zadłużenia samorządu obliczany jako różnica pomiędzy dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi (nadwyżka operacyjna) powiększona o dochody ze sprzedaży majątku w stosunku do dochodów ogółem przez kolejne 3 lata jako średnia z tych lat.

[2] Oprócz wymienionych zobowiązań dodatkowo wymagalna może być kwota 548 tys. zł z powodu możliwych uchybień prawnych w jej przesunięciu poza rok 2015. Ostateczną decyzję podejmie RIO.

Tekst zamieszczony na stronie Urzędu Miasta Leżajsk miastolezajsk.pl