Jak rozliczać faktoring?

Faktoring jest stosunkiem prawnym, w którym uczestniczą trzy podmioty:

- faktor (najczęściej bank),

- przedsiębiorca (faktorant), który w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej zbywa towary lub świadczy usługi z odroczonym terminem płatności,

- klient faktoranta (dłużnik).

Faktor nabywa od faktoranta wierzytelności, zazwyczaj o charakterze handlowym, przed otrzymaniem zapłaty od dłużnika. Z tego względu faktoring stanowi jeden ze sposobów finansowania działalności przedsiębiorcy. Faktor kupujący od faktoranta wierzytelności wspiera jego płynność finansową oraz wykonuje na jego rzecz dodatkowe usługi.

Umowa faktoringu jest umową nienazwaną. Łączy ona elementy różnych umów z Kodeksu cywilnego, np. cesji wierzytelności i umowy zlecenia. W jej ramach faktor zobowiązuje się też do wykonania czynności dodatkowych, niezwiązanych już bezpośrednio z samą cesją. Istotą umowy faktoringu jest też wynagrodzenie pobierane przez faktora.

Podatki transakcyjne

Wedle ustawy o VAT, liczne rodzaje usług związanych z pośrednictwem finansowym korzystają ze zwolnienia z VAT. Zwolnienie ma zastosowanie również w przypadku, gdy dane usługi są właściwym i niezbędnym elementem innej, zwolnionej z VAT usługi a jednocześnie same stanowią odrębną całość.

Zwolnienia te nie mają jednak zastosowania do czynności ściągania długów, w tym do factoringu - zatem podlegają one stawce podstawowej VAT, czyli obecnie 23%.

Poprzednie podejście

Do 2011 roku przyjmowano, że opodatkowane przy usłudze faktoringu było przede wszystkim nabycie wierzytelności handlowej przez faktora od przedsiębiorcy (faktoranta). Podstawę opodatkowania stanowiła zatem różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a wartością, którą faktor zapłaci wierzycielowi pierwotnemu (faktorantowi). Jeżeli w związku z ich nabyciem w ramach umowy faktoringu wynagrodzenie (poza albo zamiast dyskonta) wypłacane było także w formie odsetek, przyjmowano, że nie stanowią one osobnej usługi pośrednictwa finansowego, która korzystałaby ze zwolnienia z VAT. Organy podatkowe podkreślały, że takie odsetki stanowiły element wynagrodzenia za usługi faktoringu i z tego powodu podlegają podatkowi VAT.

Nowe przepisy dotyczące faktoringu

Podejście to uległo jednak zmianie po wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) z końca 2011 roku w sprawie GFKL Financial Services AG C-93/10. TSUE uznał, że o ile ustalona przez strony umowy cesji cena sprzedaży wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między nimi, odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili sprzedaży, nie możemy mówić o odpłatnym świadczeniu usług.

Jednak sprzedaż wierzytelności nabytej od pierwotnego wierzyciela (faktoranta), będzie już mogła stanowić, co do zasady, czynność podlegającą VAT.

Odsetki (poza karnymi), czy też inne opłaty ustalone pomiędzy stronami jako wynagrodzenie za usługi faktoringu, nadal będą podlegały stawce 23%, ale już nie samo dyskonto.

W konsekwencji powołanego wyroku TSUE, cesja wierzytelności w wykonaniu umowy faktoringu może podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Będzie tak, o ile zostanie ona dokonana w formie jednej z umów wymienionych w ustawie o PCC, np. umowy sprzedaży. W odmiennym wypadku, PCC nie będzie należne.

Momentem powstania obowiązku podatkowego w VAT przy usługach faktoringu co do zasady jest wykonanie usługi, czyli zakup wierzytelności. Jednakże, jeżeli wynagrodzenie za faktoring nie byłoby uiszczane w formie dyskonta przy nabyciu wierzytelności, lecz w innej formie już po jej zakupie, to wydaje się, że dopiero wówczas powstawałby obowiązek podatkowy w VAT.

Jeżeli dostawcą usług dla polskiego podatnika VAT jest podmiot niezarejestrowany na potrzeby VAT w Polsce, wówczas nabywca dokonuje rozliczenia tych usług, na zasadzie odwrotnego obciążenia. Wykazuje on VAT należny i naliczony w deklaracji za miesiąc powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli kupujący wykorzystuje usługi na potrzeby czynności podlegających podatkowi VAT, wówczas może odliczyć podatek VAT naliczony od podatku VAT należnego od dostawy usług.

Podatki dochodowe

Po cesji wierzytelności faktorant będzie mógł obniżyć swoje zobowiązania podatkowe o dyskonto lub odsetki oraz ewentualnie inne opłaty przyjęte pomiędzy stronami. Sama zapłata wierzytelności przez faktora, nie będzie stanowiła przychodu przedsiębiorcy (faktoranta), o ile rozpoznał on ten przychód wcześniej i do tej pory nie dokonał w tym zakresie korekty.

Dla faktora, przychodem w tej sytuacji będzie należność otrzymana w wyniku windykacji lub zbycia wierzytelności oraz odsetki i inne opłaty. Kosztem uzyskania przychodów będą natomiast wydatki na jej nabycie

W przypadku polskich podatników CIT dochody wynikające z faktoringu będą opodatkowane na zasadach ogólnych, czyli z zastosowaniem stawki 19%.

Jeżeli któraś ze stron umowy faktoringowej będzie podmiotem zagranicznym, zastosowanie może znaleźć umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania. Na jej gruncie przede wszystkim należy zbadać, czy w danym przypadku możliwe jest zastosowanie zwolnienia lub obniżonych stawek.

Wojciech Garczyński, doradca podatkowy w Baker Tilly Poland.