Czym zajmują się ochotnicze straże pożarne?
Wyniki najnowszych badań Stowarzyszenia Klon/Jawor o Ochotniczych Strażach Pożarnych.
Fot. OSP Racławówka
Ochotnicze Straże Pożarne funkcjonują w Polsce jako stowarzyszenia. Jednocześnie wiele aspektów ich działalności znacząco odróżnia je od pozostałych organizacji społecznych/pozarządowych. Decyduje o tym kontekst prawny, w jakim funkcjonują, potencjał instytucjonalny, zaplecze materialne, stopień zakorzenienia w społecznej świadomości oraz kontekst historyczny, w jakim powstawały.
Podstawowym źródłem finansowania są dla OSP gminy, które mają obowiązek finansowania ich działalności ratowniczej. Poza tym OSP mogą także ubiegać się o wszystkie inne środki dla NGO. Możliwości finansowania swojej działalności są więc w przypadku OSP zdecydowanie większe niż w przypadku pozostałych stowarzyszeń oraz fundacji.
Z kolei sami członkowie OSP mają dość jednoznaczne zdanie na temat swojej pozarządowej przynależności. 74% z nich jest zdania, że OSP mają wiele wspólnego z organizacjami pozarządowymi (stowarzyszeniami i fundacjami) i przynależą do sektora pozarządowego. Tylko 8% jest przeciwnego zdania.
Istotną aktywnością OSP – poza działalnością ratowniczą – są różnorodne działania związane z tworzeniem oferty kulturalnej dla lokalnej społeczności. Ponad połowa jednostek (59%) zajmuje się podtrzymywaniem lokalnych zwyczajów i tradycji, poprzez na przykład tworzenie izb tradycji lub prowadzenie kronik swoich jednostek. 22% opiekuje się zabytkami i lokalnymi miejscami pamięci. Nieco mniej, bo 20% OSP, prowadzi świetlice, biblioteki lub organizuje zajęcia dodatkowe w ramach kół zainteresowań. Z kolei 8% OSP prowadzi orkiestry dęte lub innego rodzaju zespoły artystyczne.
Co więcej, 43% OSP prowadzi działania na rzecz ochrony środowiska, a 27% jednostek OSP ma pod swoją opieką drużynę sportową, np. piłkarską, a nieco mniej – 22% jednostek – patronuje kobiecej drużynie pożarniczej.
Ważnym adresatem działań OSP jest młodzież, która angażuje się w nie poprzez członkostwo w Młodzieżowych Drużynach Pożarniczych. Dokładnie połowa jednostek (50%) prowadzi takie drużyny skupiające chłopców i dziewczęta poniżej osiemnastego roku życia. Przeważająca większość OSP (93%) dysponuje remizą, która często służy jako świetlica – miejsce spotkań, realizacji różnego rodzaju projektów czy sala prób orkiestry dętej.
Wszystkie jednostki OSP zrzeszają około 690 tysięcy Polek i Polaków. Typowa (przeciętna) OSP składa się z 37 osób, co oznacza, że w porównaniu do 2012 roku jednostki OSP są nieco liczniejsze – wtedy przeciętna jednostka skupiała 33 osoby. Liczebność OSP rośnie także w przeciwieństwie do liczebności pozostałych stowarzyszeń – w analogicznym czasie liczba członków przeciętnego stowarzyszenia zmalała z 33 do 30 członków.
Projekt „Ochotnicze Straże Pożarne – lokalne centra kultury” jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Obserwatorium Kultury.
