„Zielona ścieżka sukcesu” - nowa książka

„Zielona ścieżka sukcesu. Praktyczny przewodnik dla małych i średnich firm w zarządzaniu środowiskowym”, to książka autorstwa dr Justyny Berniak-Woźny i dr Małgorzaty Gosek, Prorektorki ds. innowacji i zrównoważonego rozwoju WSIiZ. Książka ukazała się na rynku wydawniczym w kwietniu tego roku. Autorki skupiły się na wzajemnych zależnościach biznesu i środowiska naturalnego, korzyściach, jakie mogą odnieść firmy z zielonej transformacji oraz praktycznych poradach, jak rozpocząć w firmie tę transformację.

Wasza książka adresowana jest przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Dlaczego właśnie MŚP powinny zainteresować się zieloną transformacją już teraz?

Justyna Berniak-Woźny: MŚP stanowią ponad 99% wszystkich przedsiębiorstw w Polsce i odpowiadają za znaczną część emisji gazów cieplarnianych. Ale to nie jest powód, dla którego powinny się tym zajmować. Głównym powodem jest to, że zielona transformacja stała się dziś warunkiem przetrwania na rynku. Kurczące się zasoby naturalne, rosnące koszty energii i surowców, coraz większa presja ze strony klientów oraz wymagania w łańcuchach dostaw sprawiają, że firmy, które nie dostosują się do nowych realiów, będą systematycznie tracić konkurencyjność.

Małgorzata Gosek: Dodałabym, że MŚP mają w tym zakresie pewną przewagę nad dużymi korporacjami – są bardziej elastyczne, szybciej podejmują decyzje i łatwiej im wdrażać zmiany. Zielona transformacja to nie koszt, ale inwestycja w przyszłość. Firmy, które zaczną już teraz, za 5-10 lat będą liderami na swoich rynkach.

Wspominacie o budowaniu odporności organizacji. Jak zielona transformacja może wzmocnić pozycję firmy na rynku?

Małgorzata Gosek: Odporność organizacyjna to zdolność do przetrwania kryzysów i szybkiego dostosowywania się do zmian. Zielona transformacja buduje tę odporność na wielu poziomach. Po pierwsze, zmniejsza zależność od paliw kopalnych i innych zasobów, których ceny są coraz bardziej niestabilne. Firma, która inwestuje w odnawialne źródła energii czy optymalizuje zużycie wody, jest mniej wrażliwa na szoki cenowe.

Justyna Berniak-Woźny: Po drugie, zielona transformacja jest często równoznaczna z wprowadzaniem innowacji, które poprawiają efektywność operacyjną. Kiedy firma zmniejsza zużycie energii o 30% czy ogranicza ilość odpadów o połowę, to bezpośrednio przekłada się na oszczędności. A te oszczędności mogą być reinwestowane w rozwój biznesu.

Menedżerowie MŚP często postrzegają raportowanie ESG jako dodatkowy obowiązek administracyjny. Jak przekonać ich, że to coś więcej?

Justyna Berniak-Woźny: To najczęstszy błąd w myśleniu o raportowaniu ESG. Traktowanie go jak „papierologii” to marnowanie ogromnego potencjału. Raportowanie ESG to systematyczna analiza wszystkich procesów w firmie – od zużycia energii, przez zarządzanie odpadami, aż po relacje z pracownikami i lokalną społecznością. To jak regularne badania lekarskie – pozwalają wcześnie wykryć problemy i obszary do poprawy.

Małgorzata Gosek: W naszej książce pokazujemy, jak raportowanie może stać się narzędziem ciągłego doskonalenia. Kiedy firma regularnie mierzy swoje zużycie energii, materiałów czy wody, automatycznie zaczyna identyfikować marnotrawstwo i szukać sposobów na optymalizację. To nie jest jednorazowa akcja, ale ciągły proces budowania coraz efektywniejszego modelu biznesowego.

Jakie konkretne korzyści biznesowe mogą osiągnąć MŚP dzięki zielonej transformacji?

Małgorzata Gosek: Korzyści są konkretne i mierzalne. Zaczynając od oszczędności – firmy, które wdrożyły programy efektywności energetycznej, często notują redukcję kosztów o 15-30%. Podobnie z gospodarką wodną czy zarządzaniem odpadami. To są oszczędności, które bezpośrednio wpływają na rentowność.

Justyna Berniak-Woźny: Ale równie ważne są korzyści strategiczne. Coraz więcej dużych firm wymaga od swoich dostawców raportowania ESG i wdrażania zrównoważonych praktyk. Firma MŚP, która ma to już uporządkowane, ma ogromną przewagę konkurencyjną. Może startować w przetargach, do których inne nie mają dostępu, może budować długoterminowe partnerstwa z liderami rynku.

Małgorzata Gosek: Nie zapominajmy też o dostępie do finansowania. Banki i fundusze inwestycyjne coraz częściej oferują preferencyjne warunki kredytowania dla firm z dobrymi wynikami ESG.

Zostańmy jeszcze przez chwilę przy tematach finansowych. Jak radzić sobie z rosnącymi kosztami zasobów i energii?

Justyna Berniak-Woźny: Kluczem jest odejście od modelu „bierz-produkuj-wyrzucaj” na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym. Zamiast kupować więcej, lepiej wykorzystać to, co już mamy. Zamiast wyrzucać odpady, można je przekształcić w surowce dla innych procesów. To wymaga innego myślenia o biznesie, ale efekty mogą być imponujące.

Małgorzata Gosek: W naszej książce opisujemy konkretne narzędzia, jak metodę 5R: Refuse (odrzuć), Reduce (redukuj), Reuse (użyj ponownie), Recycle (poddaj recyklingowi), Replenish (odbuduj). To proste zasady, a efekty są często zaskakujące – niektóre firmy zmniejszyły koszty o 40-50% tylko dzięki lepszemu gospodarowaniu zasobami.

Wspominacie o presji ze strony klientów. Jak bardzo świadomi ekologicznie są polscy konsumenci?

Małgorzata Gosek: Świadomość ekologiczna polskich konsumentów rośnie bardzo szybko, szczególnie wśród młodszych pokoleń. Ale to nie tylko kwestia ceny – coraz częściej wybór marki czy dostawcy zależy właśnie od wartości ESG.

Justyna Berniak-Woźny: W segmencie B2B ta presja jest jeszcze większa. Duże firmy mają cele klimatyczne i zobowiązania ESG, więc wymagają tego samego od swoich dostawców. Jeśli firma MŚP chce współpracować z liderami rynku, musi spełniać te standardy. To już nie jest opcja, to konieczność.

Małgorzata Gosek: Jest jeszcze korzyść związana z wizerunkiem pracodawcy – kandydaci do pracy coraz częściej zwracają uwagę, czy firma, do której chcą aplikować jest odpowiedzialna środowiskowo i społecznie.

Jakie są najczęstsze błędy, które popełniają MŚP rozpoczynając zieloną transformację?

Małgorzata Gosek: Pierwszy błąd to myślenie, że zielona transformacja to tylko instalacja paneli słonecznych lub segregacja śmieci. To znacznie szerszy proces, który obejmuje całą organizację. Drugi błąd to brak strategicznego podejścia – firmy podejmują chaotyczne działania zamiast systemowej zmiany.

Justyna Berniak-Woźny: Trzeci błąd to traktowanie ESG jako kosztu a nie inwestycji. Wiele firm boi się wydatków na początku, ale nie dostrzega długoterminowych korzyści. A czwarty błąd to działanie w pojedynkę zamiast szukania partnerów i wykorzystywania dostępnych programów wsparcia.

Jakie wsparcie mogą otrzymać MŚP rozpoczynające zieloną transformację?

Justyna Berniak-Woźny: Wsparcia jest bardzo dużo, ale trzeba wiedzieć, gdzie szukać. Unia Europejska przeznaczyła setki miliardów euro na Zielony Ład, znaczna część trafia do MŚP. W Polsce dostępne są granty, preferencyjne kredyty, programy doradcze. Problem w tym, że wiele firm po prostu nie wie o tych możliwościach.

Małgorzata Gosek: Równie ważne są partnerstwa branżowe i lokalne. Firmy mogą współpracować przy inwestycjach w odnawialne źródła energii, wspólnie kupować surowce czy dzielić się najlepszymi praktykami.

Jakie są wasze główne rekomendacje dla menedżerów MŚP, którzy chcą rozpocząć zieloną transformację?

Małgorzata Gosek: Po pierwsze: zacznij od diagnozy. Zmierz, ile zużywasz energii, wody, surowców. Policz, ile produkujesz odpadów. Bez tych danych nie będziesz wiedział, w którym kierunku iść. Po drugie: ustal realne cele i harmonogram. Zielona transformacja to maraton, nie sprint.

Justyna Berniak-Woźny: Po trzecie: szukaj sojuszników. Dołącz do organizacji branżowych, nawiąż współpracę z innymi firmami, skorzystaj z programów wsparcia. Po czwarte: nie bój się eksperymentować. Testuj różne rozwiązania, ucz się na błędach, dostosowuj strategię do wyników.

Małgorzata Gosek: I najważniejsze: traktuj ESG jako narzędzie strategiczne, nie obowiązek. Właściwie wdrożone może stać się największą przewagą konkurencyjną twojej firmy w najbliższej dekadzie.

Rozmawiała Anna Klee-Bylica, Rzecznik prasowy Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie.