LiDAR pomoże odkryć tajemnice dawnego klasztoru Bazylianów w Monastyrze

Fot. Lasy Państwowe (RDLP w Krośnie)

Prace prowadzone są przez interdyscyplinarny zespół ekspertów i mają na celu dokładne rozpoznanie oraz udokumentowanie pozostałości historycznej zabudowy, niewidocznych dziś gołym okiem.

Badania rozpoczęto od stworzenia precyzyjnych numerycznych modeli terenu (NMT) na podstawie danych z lotniczego skanowania laserowego LiDAR. Opracowano m.in. model cieniowany, model nachylenia terenu oraz tzw. model otwartości nieba, które razem umożliwiają szczegółową analizę ukształtowania powierzchni. Dodatkowo przygotowano model pokrycia terenu, uwzględniający zarówno rzeźbę terenu, jak i aktualną roślinność oraz relikty dawnej zabudowy.

Na podstawie danych LiDAR oraz pomiarów terenowych opracowano plan sytuacyjno-wysokościowy, zawierający informacje o zachowanych elementach zabudowy – m.in. piwnicach, murach, cmentarzach, studniach i innych strukturach. W terenie wyznaczono siatkę pomiarową oraz trzy trwałe punkty odniesienia (repery), które zapewniają precyzję pomiarów.

W kolejnych miesiącach prowadzone mają być nieinwazyjne badania geofizyczne: elektrooporowe, magnetometryczne i georadarowe. Pozwolą one „zajrzeć pod ziemię” bez naruszania warstw archeologicznych.

Uzupełnieniem prospekcji będą punktowe wykopy sondażowe, których celem jest rozpoznanie funkcji zidentyfikowanych struktur i ocena stanu murów. Dodatkowo planowane są badania geochemiczne, polegające na analizie zawartości fosforu w glebie, co umożliwi precyzyjne określenie dawnych funkcji poszczególnych stref - np. miejsc pochówku, zabudowy mieszkalnej czy gospodarczej.

Wszystkie dane są systematycznie nanoszone na główny plan dokumentacyjny. Dzięki połączeniu nowoczesnych technologii z wiedzą specjalistów możliwe jest nie tylko odkrywanie zapomnianej historii, ale też jej ochrona i przekazanie kolejnym pokoleniom.

Dawny klasztor Bazylianów - mnichów kościoła greckokatolickiego, wybudowany został pod koniec XVII w. Składał się on ze skromnych budynków mieszkalnych, gospodarczych oraz cerkwi, której drewniane ściany chroniły cudowną ikonę Matki Bożej Werchrackiej. Poniżej klasztoru rozwinęła się niewielka osada Monastyr (zwana także Monasterzem) zamieszkała przez ludność ukraińską.

Sam klasztor uległ kasacji na początku XIX w. a zakonnicy wraz z cudowną ikoną przenieśli się do Krechowa koło Żółkwi (obecnie na Ukrainie). Z kolei w 1947 r. mieszkańcy osady zostali przymusowo wysiedleni w ramach akcji Wisła.