Porucznik Tadeusz Lutak honorowym obywatela powiatu strzyżowskiego

Fot. W. Plezia/strzyzowski.pl

W czwartek (31 sierpnia 2022 r.) ada Powiatu Strzyżowskiego nadała Tadeuszowi Lutakowi tytuł Honorowego Obywatela Powiatu Strzyżowskiego. To dowód uznania za wybitne zasługi i osobiste zaangażowanie w walkę o wolną Polskę, a także wieloletnią działalność kombatancką, społeczną i edukacyjną na terenie powiatu strzyżowskiego oraz krzewienie idei patriotycznych i wiedzy historycznej wśród młodego pokolenia. 

Uzasadnienia uchwały:

Porucznik Tadeusz Lutak ps. „Pancerz” jest najstarszym żyjącym czołgistą 2. Batalionu Pancernego, jednym z nielicznych żyjących uczestników kampanii wrześniowej 1939 r. w 10 Brygadzie Kawalerii pułkownika Stanisława Maczka oraz aktywnym żołnierzem konspiracji niepodległościowej ZWZ-AK na Podkarpaciu. Urodził się 29 sierpnia 1917 r. w Żarnowej. Do wojska zgłosił na ochotnika i jako elew został przydzielony do 2 Batalionu Pancernego w Żurawicy. W pierwszym roku służby uzyskał tytuł „strzelca dobrego”, a we wrześniu 1938 r. został mianowany starszym strzelcem. Po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej trafił do kompanii czołgów lekkich „Vickers”. Od 1 września 1939 r. brał udział w walkach 101. kompanii czołgów rozpoznawczych w ramach 10. Brygady Kawalerii dowodzonej przez pułkownika Stanisława Maczka. Jako główny goniec najpierw na Sokole, a następnie na zdobycznym niemieckim motocyklu przewoził ważne dla dowództwa informacje. Brał udział w ciężkich walkach pod Myślenicami i Jordanowem. W okolicach Starego Dzikowa został wzięty do niewoli, ale dzięki sprytowi udało mu się wraz z kilkoma kolegami zbiec z transportu i końcem września 1939 r. powrócić do domu rodzinnego. Aby uchronić się od wywózki do Niemiec, wiosną 1940 r. zgłosił się do pracy, jak się później okazało przy budowie podziemnego schronu kolejowego pod Żarnowską Górą, w którym w związku ze spotkaniem Hitlera z Mussolinim w Stępinie w dniach 27-28.08.1941 r. bazował pociąg sztabowy Hitlera „Ameryka”. Praca dla Niemców dawała mu nie tylko dokument o zatrudnieniu, ale też łatwiej pozwoliła zakamuflować jego działalność konspiracyjną w Armii Krajowej. Udało mu się nawet zdobyć materiały wybuchowe, których Niemcy używali do drążenia tunelu. Od 1940 r. zaczął działać w konspiracyjnym Związku Walki Zbrojnej, przekształconym później w Armię Krajową. Jako pseudonim obrał sobie „Pancerz”, czym nawiązał do formacji, w której służył. Należał do grupy dywersyjnej dowodzonej przez ppor. Stanisława Mikulskiego ps. „Żmija”. Działał w organizacji wywiadowczo - dywersyjnej kryptonim „Ruch”, która podlegała inspektorowi rzeszowskiemu AK kpt. Łukaszowi Cieplińskiemu. Walczył w plutonie dyspozycyjnym Inspektoratu AK Rzeszów. W 1944 r. został dowódcą drużyny dywersyjnej w plutonie dywersyjnym Placówki AK Strzyżów. Zdobywał cenne dla Armii Krajowej informacje wywiadowcze, a także uczestniczył w wielu akcjach sabotażowych i dywersyjnych. Wziął m.in. udział w akcji likwidacyjnej Edwarda Kocha, nauczyciela i kierownika spółdzielni w Niebylcu, który za współpracę z Niemcami otrzymał wyrok śmierci. Po wejściu Sowietów został zmuszony wyjechać na tzw. Ziemie Odzyskane. W 1946 r. powrócił do Żarnowej, gdzie pracował jako masarz i rolnik.

Po odzyskaniu niepodległości włączył się w działalność kombatancką. Jego aktywna działalność w Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych została uhonorowana odznaką za zasługi dla tej organizacji w 2000 r. Nawiązał też współpracę ze Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej. Od wielu lat pomaga w licznych działaniach prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. M.in. współorganizował rajd szlakiem AK na pogórzu strzyżowskim, włączył się w akcję nadania rondu w Strzyżowie imienia Żołnierza Wyklętego Rafała Paszka ps. „Królik”. Okazał również nieocenioną pomoc i zaangażowanie w powstanie książek autorstwa m.in. Piotra Szopy pt. „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” (2009) oraz „W imieniu Rzeczypospolitej… Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów” (2014). Bierze udział w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych, gdzie propaguje sylwetkę swojego dowódcy ppor. Stanisława Mikulskiego ps. „Żmija”. Aktywnie uczestniczy w patriotycznych uroczystościach, gdzie reprezentuje środowisko żołnierzy Armii Krajowej. Chętnie udziela też wywiadów i dzieli się wspomnieniami z młodszym pokoleniem.

Jego zasługi dla ojczyzny zostały docenione i nagrodzone. Wśród wielu odznaczeń, które otrzymał, znajdują się m.in. Medal Wojska (1948); Medal Zwycięstwa i Wolności (1968); Krzyż Partyzancki (1973); Krzyż Armii Krajowej (1981); Medal „Za Udział w Wojnie Obronnej 1939” (1982); Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1987); Krzyż Armii Krajowej (1998), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2017); Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2021). Ponadto otrzymał wyróżnienie honorowe Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych – Medal „Obrońcy Ojczyny 1939 – 1945” oraz został uhonorowany nagrodą „Świadek Historii” (2019 r.).