Kto pomoże uratować dwa zabytkowe budynki w Iwoniczu Zdroju?
IWONICZ ZDRÓJ. Apel Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu: „Szukamy osób, które chciałyby się podjąć pracy przy nich, a my pomożemy finansowo i merytorycznie”.
Apel opublikowany został na stronie internetowej WUOZ w Przemyślu. Dotyczy willi „Belweder” i pensjonatu „Mały Orzeł”. Poniżej jego treść:
„Iwonicz Zdrój jest pięknym uzdrowiskiem w południowo-wschodniej Polsce, niedaleko Krosna. Położony w dolinie potoku iwonickiego pomiędzy niewysokimi górami, osłonięty lasem ma specyficzny mikroklimat bogaty w jod, nietypowy dla miejscowości górskich. Jest największym uzdrowiskiem Podkarpacia, jednym z najstarszych w kraju. Obok walorów uzdrowiskowych i krajoznawczych posiada także wyjątkowe wartości zabytkowe. Podkreśla je niepowtarzalna zwarta, jednolita stylistycznie drewniana architektura pochodząca z XIX i początków XX wieku, stanowiąca syntezę tzw. stylu szwajcarskiego i późnoklasycystycznego nurtu rodzimej architektury polskiej.
Układ przestrzenny Iwonicza Zdroju rozplanowanego przez Karola Załuskiego w 1837 roku jest objęty ochroną konserwatorską na mocy decyzji o wpisie do rejestru zabytków nr A-730 z 30 czerwca 1973 roku. Ochrona ta rozciąga się także na najbardziej wartościowe budynki uzdrowiska, pensjonaty, park zdrojowy oraz małą architekturę zdrojową. Wśród najcenniejszych obiektów specjalną grupę stanowią budynki mieszkalne będące niegdyś własnością hrabiów Załuskich, właścicieli Iwonicza.
Większość z zabytkowych budynków uzdrowiska, sanatoriów, pensjonatów i budynków mieszkalnych jest odnowiona i zadbana. Niestety nie wszystkie miały to szczęście. Są wśród nich obiekty, które oczekują na gospodarza chcącego o nie zadbać i przywrócić im dawną świetność. Należy do nich m. in. willa „Belweder”, dawna letnia siedziba Załuskich objęta ochroną konserwatorską na podstawie ww. decyzji o wpisie do rejestru zabytków. Położona jest na południowo-wschodnim stoku Góry Winiarskiej, zbudowana została na wysokim podmurowaniu, jako budynek drewniany konstrukcji zrębowej. Ściany są szalowane poziomo deskami na zakład. Jest to budynek dwukondygnacyjny o urozmaiconej bryle z wgłębnym gankiem na słupach od strony południowej, z którego roztacza się piękny widok na położone u jego stóp uzdrowisko. Z przykrością trzeba stwierdzić, że aktualny właściciel który rozpoczął w latach 90-tych XX wieku remont pensjonatu, do dnia dzisiejszego go nie dokończył. Wnętrze budynku uległo daleko idącym przekształceniom, co wpływa na możliwości adaptacji np. na cele mieszkalne czy hotelowe. Ze względu na działania wykonane przez aktualnego właściciela, zabytek ten wymaga pilnego podjęcia prac zabezpieczających i remontowych. Pozwoli to uratować ten ważny dla Iwonicza Zdroju obiekt. Przywrócenie mu dawnej świetności zmieni także wygląd tej części uzdrowiska.
Innym zabytkiem wymagającym pilnego podjęcia prac konserwatorskich, remontowych i adaptacyjnych jest pensjonat „Mały Orzeł”, zlokalizowany przy wjeździe do centrum uzdrowiska, na obszarze objętym ochroną konserwatorską z racji wpisu do rejestru zabytków układu przestrzennego Iwonicza Zdroju. Sam budynek nie jest wpisany do rejestru zabytków, figuruje natomiast w gminnej ewidencji zabytków gminy Iwonicz Zdrój Jest ważnym komponentem jego układu planistycznego i odgrywa ważną rolę w krajobrazie zabytkowego zespołu. Stąd też jego wygląd zewnętrzny powinien być traktowany zachowawczo. „Mały Orzeł” jest budynkiem trzypiętrowym o urozmaiconej bryle, drewnianym konstrukcji zrębowej, zbudowanym na na wysokim podmurowaniu. Jeszcze na początku XXI wieku pełnił swą pierwotną funkcję; działało tu sanatorium. Aktualni właściciele tego zabytku posiadają ważne pozwolenie konserwatorskie na kompleksowy remont i adaptację budynku na potrzeby niemal identyczne jak pierwotne, jednak do dnia dzisiejszego nie wykonali żadnych prac”.
