Fot. Adam Cyło

Miasto po raz kolejny przesunęło ostatnio termin składania ofert na przebudowę ul. Grunwaldzkiej. Tym razem aż na 16 czerwca. Dokumentacja przetargowa uzupełniona została jednak o plan - poprzedzających samą przebudowę - badań archeologicznych. Przygotowała go Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego. Opracowanie to, to zresztą również minikompedium wiedzy o historii ul Grunwaldzkiej. Zobacz Program badań archeologicznych. Rzeszów ulica Grunwaldzka

Jak można przeczytać w planie badań archeologicznych, „historyczne centrum Rzeszowa, obejmujące obszar dzisiejszej dzielnicy Śródmieście (stanowisko archeologiczne nr 17), pomimo cennych walorów zabytkowych nie miało na przestrzeni lat szczęścia do badań archeologicznych, które w większości ograniczały się do niewielkich wykopalisk sondażowych lub nadzorów prowadzonych przy okazji licznych inwestycji”. Tak naprawdę pierwszą dużą akcją wykopaliskową były prace na ulicy 3 Maja w 2017 r., później zaś podobne badania na ul. Kościuszki.

„Ul. Grunwaldzka, jak dotąd także nie miała okazji do skrupulatnego przebadania pod kątem archeologicznym. Dlatego też planowane na ten rok wykopaliska będą pierwszymi tego typu w obrębie tej ulicy. Pierwsze odkrycia reliktów archeologicznych na obszarze związanym z ulicą Grunwaldzką miały miejsce w 1936 r. (…) Pierwsze, profesjonalne rozpoznania archeologiczne przeprowadzono w 1998 roku przy okazji modernizacji sieci energetycznej wzdłuż ulicy Lisa Kuli, Kopernika, Grunwaldzkiej i Bernardyńskiej. Badania prowadził Antoni Lubelczyk z Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Niestety miały one formę nadzorów, stąd ilość informacji była mocno ograniczona”.

Jest więc spora szansa na to, że podczas prowadzenia planowanych badań archeologicznych, rzeczywiście uda się coś nowego odkryć i potwierdzić pewne naukowe hipotezy co do tego historycznego rzeszowskiego traktu.

Opracowanie zawiera również plan rozmieszczenia wykopów archeologicznych w obrębie ul Grunwaldzkiej, skonsultowany z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków. W sumie archeolodzy mają pracować w dziewięciu miejscach.

„Wykop 1 - o wymiarach 4 x 4 m i powierzchni 16 m2 , ulokowany na styku ulic Grunwaldzkiej i Kościuszki. Celem tego wykopu będzie rozpoznanie relacji pomiędzy dwoma ulicami, a także tamtejszej stratygrafii. W trakcie badań na ulicy Kościuszki w wykopie nr 3 natrafiono na ciekawy układ nawarstwień oraz fragmenty drewnianych konstrukcji, kontynuujących się w kierunku północnym i wchodzących już w obręb ul. Grunwaldzkiej. Ponadto potwierdzono, iż poziom gruntu znacznie opada w kierunku północnym. Sytuacja ta wymaga weryfikacji.

Wykop 2 - wymiary 4 x 20 m, powierzchnia 80 m2 . Wykop ulokowany zostanie w południowej części ulicy, po wschodniej stronie. Pomiędzy wykopami 1 i 3. Celem tej lokalizacji będzie rozpoznanie nawierzchni oraz stratygrafii w tej części traktu. (...)

Wykop 3 - wymiary 4 x 20 m, powierzchnia 80 m2 . Zostanie on zlokalizowany na skrzyżowaniu ulic Jana Matejki i Grunwaldzkiej, w poprzek do tej drugiej. Celem tego będzie przede wszystkim rozpoznanie relacji pomiędzy oboma ulicami. W świetle ustaleń historyków, zachodnia część ul. Matejki wchodziła w obręb cmentarza farnego, natomiast trakt z Krakowa i Sandomierza, skręcał w tym miejscu na wschód, biegł następnie ul. Matejki (jej wschodnią częścią) dochodząc do Rynku.

Wykop 4 - o wymiarach 3 x 6 m i powierzchni 18 m2, ulokowany zostanie także na skrzyżowaniu ul. Matejki i Grunwaldzkiej, z tą różnicą, że biec będzie równolegle do tej drugiej. Zadania tegoż wykopu będą analogiczne jak w poprzednim. Krzyżowy układ obu umożliwi dokładne rozpoznanie stratygrafii kulturowej.

Wykop 5 - posiadać będzie dosyć nieregularne wymiary - 14,7 x 11 x 30 x 12 m i kształt zbliżony do litery L oraz powierzchnie 393 m2 . Założony zostanie na skrzyżowaniu ulicy Grunwaldzkiej z Kopernika (wchodząc częściowo w tę ostatnią), w miejscu XVIIwiecznej bramy Murowanej. Jego celem będzie odszukanie murów budowli i weryfikacja ustaleń poprzednich ekip badawczych, przede wszystkim A. Lubelczyka z 1998 roku (…) Ponadto jego celem będzie rozpoznanie nawarstwień kulturowych. Nie wykluczone, że w trakcie badań zostanie odsłonięty także kanał nakrywający Mikośkę. Inną możliwością jest natrafienie na relikty po moście przerzuconym nad tą rzeczką, widocznym chociażby na planie katastralnym z 1849 roku.

Wykop 6 - o wymiarach 3 x 6 m i powierzchni 18 m2 . Umiejscowiony zostanie na ulicy Kopernika, w jej południowo-wschodniej części, tuż przy wykopie nr 5, po jego lewej stronie. W trakcie jego eksploracji powinno natrafić się na poprzeczne mury bramy (ściana zachodnia?), a także na relikty XVII-wiecznym umocnień ziemnych, które zapewne dochodziły do budowli bramnej.

Wykop nr 8 - wymiary 9 x 7 m, powierzchnia 63 m2 . Umiejscowiony zostanie na ulicy Bernardyńskiej, w jej wschodniej części, tuż przy styku z ulicą Grunwaldzką. W chwili obecnej istnieje tam niewielki placyk ze studnią (działka ewid. 808/4). W układzie urbanistycznym oraz w terenie widoczne jest zakrzywienie tej ulicy (nie biegnie ona prostopadle do Grunwladzkiej). Fakt ten może być spowodowany istnieniem tam zabudowy (kamienicy?), która wymusiła zakrzywienie przebiegu ulicy. Kwestię tę należałoby zweryfikować.

Wykop 9 - wymiary 4 x 20 m, powierzchnia 80 m2 . Zlokalizowany zostanie w północnej części ulicy, po jej wschodniej stronie. Jego celem będzie rozpoznanie nawarstwień oraz ewentualnej, utwardzonej nawierzchni.

Wykop 10 - o wymiarach 3 x 6 m i powierzchni 18 m2, położony będzie na krańcu inwestycji, od strony północnej, w miejscu jej skrzyżowania z ul. Jana Sobieskiego. Założenia tego wykopu będą analogiczne jak nr 9, z tą różnicą, że ułożony on zostanie w poprzek”.

Łącza powierzchnia 9 wykopów wyniesie więc 766 m2. Archeolodzy zastrzegają jednak, że „układ wykopów, ich powierzchnia oraz wymiary mogą ulec zmianom, wynikającym głównie z rozwoju sytuacji na stanowisku (np. kwestii dojazdu, z powodu odkryć - konieczność poszerzenia lub przesunięcia, wystąpienia instalacji ziemnych, jak kable lub rury. Należy się również liczyć z sytuacją odkrycia zabytków podczas pełnienia nadzoru przy pracach ziemnych i potrzeby ich przebadania”.

Program badań archeologicznych. Rzeszów ulica Grunwaldzka