Kryzys w strefie euro. Opinia posła Ożoga
Strefa euro od dawna boryka się z poważnymi problemami. Obecne załamanie ma swoje korzenie w kryzysie amerykańskim z 2007 roku. Poniżej przedstawię przyczyny i szczegółowy przebieg kryzysu w obszarze unii monetarnej oraz stan obecny.
Poseł Stanisław Ożóg
Przyczyny
-
USA 2007 - problemy z wypłacalnością kredytobiorców kredytów hipotecznych (zbyt niska zdolność kredytowa);
-
Pogorszenie koniunktury na świecie i zaburzenia w systemie podatkowym innych części świata - w tym także Europy;
-
Wzrost zadłużenia publicznego w krajach strefy Euro.
-
Bankructwo Lehman Brothers
-
W 2005 roku Lehman Brothers odnotowuje rekordowy poziom zysku we wszystkich segmentach i regionach prowadzonej działalności. Ponadto agencja ratingowa Standard & Poor’s podniosła firmie długoterminowy rating kredytowy z A do A+ ze względu na znaczną dywersyfikację portfela inwestycji oraz sprawny system zarządzania ryzykiem. Lehman Brothers został ogłoszony przez czasopismo Euromoney „Najlepszym Bankiem Inwestycyjnym”, a wartość jego aktywów przekroczyła rekordową sumę 175 mld dolarów.
-
Lata 2006 i 2007 przyniosły kolejne rekordowe sumy przychodu netto, dochodu netto i zysku na akcje. Lehman Brothers zostaje liderem wśród dealerów londyńskiej giełdy pod względem wielkości obrotu.
-
W 2007 roku pojawiają się pierwsze informacje o problemach związanych z kryzysem na rynku kredytów hipotecznych tzw. kryzysem subprime. Szacuje się, że Lehman Brothers zainwestował na tym rynku w sumie około 50-60 mld dolarów.
-
Pierwszy kwartał 2008 roku zakończył się pierwszą w historii samodzielnego istnienia stratą w wysokości 2,8 mld dolarów. Plany naprawy firmy nie przyniosły spodziewanych rezultatów. Mimo kilkumiliardowego dokapitalizowania w czerwcu Lehman Brothers wciąż przynosił straty, a w ciągu roku wartość akcji spadła z 67 do 14 dolarów. 12 września akcje Lehman Brothers notowane na Wall Street zostały przecenione o 41,79 proc. i osiągnęły wartość 4,22 dolarów. Następnego dnia akcje tracą na wartości o kolejne 10 proc., a ich cena spadła do 3,79 dolarów. Tym samym wartość całego Lehman Brothers wynosi około 2,5 mld dolarów.
-
W ratowanie firmy włącza się skarb państwa i system rezerwy federalnej. Pomimo podjętych wysiłków negocjacje prowadzone z potencjalnymi inwestorami zakończyły się fiaskiem.
-
W „krwawą niedzielę” 15 września 2008 r. prezes Richard Fuld ogłasza bankructwo 158-letniego banku Lehman Brothers i zgodnie z prawem amerykańskim oddaje się pod ochronę sądu.
-
Bankructwo Lehman Brothers spowodowało, że wartość firm notowanych na nowojorskiej giełdzie spadła o 400 mld dolarów.
-
-
Październik 2009 - Grecja ujawnia, że jej deficyt i dług są znacznie wyższe niż podawano w oficjalnych statystykach (w 2009 roku deficyt budżetowy Grecji stanowił 12,7 % PKB). w 2010 roku zawarto porozumienie między rządem w Atenach, UE oraz Międzynarodowym Funduszem Walutowym, w wyniku którego wyasygnowano środki pomocowe opiewające na kwotę 110 mld euro, wypłatę kolejnych rat uzależniono od wdrożenia programu oszczędnościowego - redukcja wydatków i zwiększenie dochodów budżetowych.
-
Kryzys w Grecji był wynikiem spadku konkurencyjności jej gospodarki, m.in. przez wysoki udział świadczeń socjalnych oraz zbyt dynamicznie rosnące wynagrodzenia, szczególnie w sferze administracji.
-
Kryzysy w Hiszpanii i Irlandii spowodowane były problemami banków, główną przyczyną było pęknięcie baniek spekulacyjnych na rynku nieruchomości, gdyż tamtejsze baki zwiększały kredytowanie, zadłużając się jednocześnie za granicą. Kolejne transze kredytów były coraz słabiej zabezpieczone, ponieważ gwarancje opierano na spekulacyjnych cenach aktywów.
-
Rządy w Irlandii i Hiszpanii wprowadziły restrykcyjny program oszczędnościowy, mający na celu redukcję długu publicznego. Rozwiązanie to zaowocowało jednak wysokim bezrobociem oraz napięciem społecznym.
-
Dysproporcja rozwojowa gospodarek narodowych,
-
Brak odpowiednich regulacji polityki pieniężnej na szczeblu ponadnarodowym
Przebieg
-
Upadek Lehman Brothers oraz przejęcie z dniem 1 stycznia 2009 roku Merrill Lynch - trzeciego, co do wielkości amerykańskiego banku inwestycyjnego - przez Bank of America, uzmysłowiły inwestorom skalę zagrożenia, co spowodowało gwałtowną wyprzedaż akcji na giełdach światowych.
-
Kryzys błyskawicznie przeniósł się do Azji Południowo-Wschodniej i Europy, gdyż gospodarka światowa lokowała znaczne sumy w amerykańskich papierach wartościowych, które, do momentu kryzysu, charakteryzowała duża atrakcyjność podbudowana wysokimi ocenami największych firm ratingowych.
-
Załamanie gospodarki północnoamerykańskiej doprowadziło do utraty płynności przez najważniejsze instytucje finansowe w skali globalnej.
-
Zmniejszenie zaufania na międzynarodowym rynku międzybankowym doprowadziło do zaniechania udzielania wzajemnych kredytów i prowadzenia interesów. Ponadto wyraźnie zaostrzono kryteria udzielania kredytów firmom z sektora MŚP.
-
Panika na rynku amerykańskim wywołana kryzysem z 2007 roku doprowadziła także do zaprzestania na nim działalności pożyczkowej, co w efekcie zamroziło międzynarodowy rynek finansowania hurtowego.
-
Większość banków strefy Euro finansowała się na tym rynku, dlatego EBC podjął natychmiastowe działania:
-
9 sierpnia 2007 roku – zwiększył przy pomocy dodatkowej operacji otwartego rynku rozmiary płynności na międzybankowym rynku pieniężnym unii monetarnej o 94,8 mld euro;
-
W kolejnych miesiącach – kontynuował działalność wprowadzając podstawowe (MRO) i dłużne (LTRO) operacje refinansujące;
-
W grudniu 2007 roku – uruchomił w porozumieniu z Fed-em linię swapową, dzięki której udostępniał płynność w dolarach USA.
-
-
W 2008 roku odnotowano wyraźny spadek koniunktury - w odniesieniu do całego roku, wzrost gospodarczy obszaru strefy Euro wyniósł jedynie 0,8%.
-
Rządy Francji i Niemiec opracowały „pakiety pomocowe” dla przeżywających kłopoty finansowe banków. W istocie była to wielomilionowa pomoc finansowa państwa przekazana zagrożonym upadkiem instytucjom prywatnym.
-
Początkowo kryzys najbardziej odczuły Irlandia oraz Grecja. W 2010 roku obu państwom zapewniono unijną pomoc finansową - Grecja otrzymała w maju 2010 roku 110 mld euro.
-
Irlandia, w której zagrożony upadkiem był sektor finansowo-bankowy, otrzymała w listopadzie 2010 roku unijny pakiet pomocowy w wysokości 85 mld euro. Dodatkowo podjęto drastyczne cięcia budżetowe.
-
Sytuacja najbardziej zaostrzyła się w Grecji, gdzie do kryzysu doprowadziło fabrykowanie przez wiele lat nieprawdziwych danych statystycznych przez tamtejszy rząd. Powodem takich zachowań była chęć formalnego wypełnienia ekonomicznych kryteriów unijnych, gdyż na podstawie sfałszowanych danych występowano o bezzwrotne środki finansowe pochodzące z budżetu UE. Po 2009 roku takie praktyki przestały być skuteczne. Co więcej najbardziej dochodowym sektorem greckiej gospodarki jest turystyka, oprócz której kraj ten nie posiada w zasadzie żadnej liczącej się gałęzi gospodarki.
-
Narastające problemy finansowe próbowano pokryć emisją obligacji państwowych. Z racji swojej wysokiej rentowności znajdowały one wielu nabywców, szczególnie wśród niemieckich, francuskich i hiszpańskich banków. W 2010 roku rentowność dwuletnich greckich obligacji osiągnęła 17%, a dziesięcioletnich aż 20%.
-
Ponadto kraje strefy Euro stworzyły specjalny pakiet pomocowy dla Grecji. Uchwalony pakiet jasno określał politykę Unii w tym zakresie, zwiększając jednocześnie przeświadczenie inwestorów, że uda się zapobiec bankructwu na południowej flance Wspólnoty.
-
Komisja Europejska, Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Europejski Bank Centralny utworzyły pomoc dla Grecji w kilku transzach - w sumie 130 mld euro. Udzielenie tego wsparcia obwarowano twardymi wymogami: totalnej prywatyzacji, odchudzenia sfery wydatków instytucji publicznych, a także obniżenia pensji, emerytur oraz dodatków socjalnych.
-
W 2010 roku utworzono także Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej, z którego w razie potrzeby mogą skorzystać inne kraje UE. Dysponentem środków Mechanizmu jest KE, natomiast pożyczkami zarządza EBC.
-
8 października 2012 roku zainaugurowano podczas pierwszego posiedzenia działalność Europejskiego Mechanizmu Stabilności, powołanego do życia traktatem podpisanym przez 17 państw tworzących unię walutową. Była to odpowiedź na tzw. kryzys zadłużeniowy.
-
W 2012 roku sytuacja pogorszyła się w Portugalii, Hiszpanii i we Włoszech. W rankingach obniżała się także wiarygodność finansowa Francji. Podczas dwudziestego szczytu Unii, poświęconego przeciwdziałaniu kryzysowi, kraje biorące w nim udział zobowiązały się przeznaczyć na dokapitalizowanie zagrożonych upadkiem hiszpańskich banków sumę 100 mld euro. Ustalono także, iż państwa, które stosują się do unijnych zasad budżetowych, mogą występować o pomoc bez konieczności spełniania wygórowanych warunków wspólnotowych
i natychmiastowego przeprowadzania reform. -
Włochy zapowiedziały, że nie będą ubiegać się o pomoc finansową.
-
O narastających problemach finansowych w 2012 roku poinformowały także władze Cypru, gdzie niewydolny stał się system bankowy ściśle powiązany z grecką gospodarką.
Stan obecny
-
Otmar Issing, były główny ekonomista Europejskiego Banku Centralnego ocenił ostatnio, że projekt unii walutowej w obecnej formie jest „nie do utrzymania i nieskuteczny”. Jego zdaniem problem sprawia polityczny a nie ekonomiczny charakter przedsięwzięcia. „Pakt stabilności i wzrostu bardziej lub mniej zawiódł. Dyscyplina rynkowa skończyła się wraz z interwencjami EBC. Zatem nie ma mechanizmu kontroli fiskalnej ze strony rynków czy polityków. Istnieją wszelkie warunki dla załamania unii walutowej” - ocenił prof. Issing w wywiadzie dla gazety "Central Banking".
-
Ostatnio spore problemy ma Deutsche Bank. Amerykański Departament Sprawiedliwości wystąpił o ukaranie Deutsche Banku kwotą w wysokości 14 mld dolarów za handel „toksycznymi” obligacjami, które zabezpieczały kredyty hipoteczne przed wybuchem kryzysu finansowego w 2008 roku. Bank dysponuje obecnie tylko połową tej kwoty na wypadek takich okoliczności. Sytuacja ta wywołuje niepokój wśród inwestorów sprawiając, że ceny akcji niemieckiego banku spadły do rekordowo niskich poziomów. Pod koniec września 2016 roku notował on historyczne minima.
Uważam, że założenie o szybkim zakończeniu kryzysu finansowego i gospodarczego
w strefie Euro jest błędne. Analiza przebiegu załamania w strefie Euro oraz obecnej sytuacji pozwala sądzić, że możemy spodziewać się kolejnych, coraz bardziej narastających
i odczuwalnych fal kryzysu.
Polityka ratowania gospodarek strefy Euro EBC (Europejskiego Banku Centralnego), która zakłada emisję pieniędzy w wysokości przekraczającej całą dostępną pulę środków przewidzianych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020, jest błędna i przyniesie efekty odwrotne do zakładanych.
Stanisław Ożóg
Poseł do Parlamentu Europejskiego
Źródła:
https://www.nbp.pl/cie/download/kryzys-w-strefie-euro.pdf
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Swietnosc-i-upadek-Historia-banku-Lehman-Brothers-1849863.html
http://jmf.wzr.pl/pim/2012_4_2_14.pdf
http://coin.wne.uw.edu.pl/jgorski/euro/Relacja.pdf
http://uniaeuropejska.org/europejski-mechanizm-stabilnosci/
