Konferencja „Rok 1945 – Co dalej? Polska emigracja niepodległościowa” w Rzeszowie
RZESZÓW. Jaki był bilans dokonań polskiej emigracji niepodległościowej. O ile po klęsce w 1939 r. zdecydowana większość polskiego wychodźstwa zakładała powrót do wolnej Polski, o tyle w 1945 r. stanęło ono przed dylematem – co dalej? Do tych, którzy zdecydowali się wówczas nie wracać i pozostać na obczyźnie, dołączali ci, którym udało się wydostać z pojałtańskiej Polski.
Celem konferencji „Rok 1945 – Co dalej? Polska emigracja niepodległościowa” jest ukazanie zarówno wybranych aspektów życia codziennego, zaangażowania politycznego i aktywności twórczej Polaków rozproszonych w różnych częściach świata po 1945 r., jak i przedstawienie prób całościowych syntez dziejów powojennej emigracji niepodległościowej.
Mając na względzie możliwie szerokie i interdyscyplinarne spojrzenie na przedstawioną problematykę, zaprosiliśmy do udziału w konferencji szerokie grono ekspertów, historyków najnowszych dziejów Polski, jak i badaczy z zakresu: politologii, historii idei, antropologii kulturowej, socjologii czy filozofii.
odczas konferencji swoje stoisko prezentuje Wydawnoctwo IPN z bogatą ofert wydawniczą związaną z tematyką emigracji.
PROGRAM KONFERENCJI:
17 listopada 2025 – Sala Platynowa
10:00 Otwarcie konferencji
Prowadzenie – dr hab. Patryk Pleskot (IPN Warszawa/UR)
10:10 dr hab. Mirosław Supruniuk (UMK/IPN) – Stan badań nad dziejami i dorobkiem uchodźstwa i emigracji polskiej po 1939 roku (życie społeczne i polityczne)
10:40 dr hab. Andrzej Bonusiak prof. UR (UR) – Dwie fale polskiej emigracji po II wojnie światowej: emigracja powojenna i „solidarnościowa”. Studium porównawcze na przykładzie chicagowskiego środowiska nauczycieli polonijnych
11:00-11:10 przerwa
Wobec zakończenia II wojny światowej
Prowadzenie – dr hab. Patryk Pleskot (IPN Warszawa/UR)
11:10 dr hab. Waldemar Grabowski (IPN) – Reorganizacja Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rządu RP w Londynie w 1945 r.
11:30 dr Dariusz Dąbrowski, dr Piotr Ruciński (IPN Wrocław) – Przystanek Austria. Działalność i losy pracowników komórki Biuro Planowania w Innsbrucku (1945-1950)
11:50 dr Paweł Sękowski (UJ) – Od dipisa do uchodźcy - rok 1945 jako cezura w dziejach Polaków w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec po II wojnie światowej
12:10 dr Sebastian Drabik (badacz niezależny) – Emigracja polska we Francji wobec powstania TRJN i sytuacji w kraju po zakończeniu II wojny światowej
12:30 mgr Paweł Tomasik (Archiwum IPN) – Adam Doboszyński wobec konsekwencji II wojny światowej dla Polski
13:00-14:00 przerwa
W kręgu polityki cz. I
Prowadzenie – dr hab. Patryk Pleskot (IPN Warszawa/UR)
14:00 dr hab. Krzysztof Kaczmarski (IPN Rzeszów) – Stronnictwo Narodowe na uchodźstwie (1945-1992). Próba bilansu
14:20 dr Robert Witalec (IPN Rzeszów) – Polski Narodowy Komitet Demokratyczny 1950-1963. Bilans działalności
14:40 dr Jolanta Ślęzak-Gotkowska (UR/Centrum Polonijne) – Od polityki do kultury- działalność Koła Polskiego Stronnictwa Ludowego w Genk-Zwartberg (Belgia) w II poł. XX w.
15:00 dr hab. Maciej Zakrzewski (IPN Kraków) – The Anglo Polish Society i jego rola w stosunkach polsko-angielskich w czasie II wojny światowej i okresie po 1945 r.
15:20 dr Przemysław Wójtowicz (IPN Bydgoszcz) – Kresowiacy na uchodźstwie. Związki Ziem Wschodnich w Wielkiej Brytanii w latach 1942-1955. Powstanie - działalność - myśl polityczna
15:40 dr hab. Piotr Kardela (IPN Gdańsk) – Stany Zjednoczone a sprawa polska w dyskursie polskiej emigracji
16:00-16:10 przerwa
W kręgu polityki cz. II
Prowadzenie – dr Łukasz Chrobak (IPN Rzeszów)
16:10 dr hab. Wojciech J. Muszyński (IPN) – Polskie Jednostki Wartownicze przy Armii Amerykańskiej i Brytyjskiej w Europie (1944-1990) - przegląd i analiza formacji
16:30 dr Rafał Sierchuła (IPN Poznań) – O. Franciszek Błaż (Wiktor Mróz), franciszkanin, żołnierz AK, kapelan Brygady Świętokrzyskiej NSZ, misjonarz (1915-1992) - zarys biograficzny
16:50 dr hab. Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów) – Lucjan Eliazar Blit (1904-1978) - socjalista, publicysta i wykładowca
17:10 dr Maciej Motas (Bibl. Publ. m. st. Warszawy) – „Nareszcie lata pokoju”. Powojenne losy działacza narodowego na przykładzie Wiktora Trościanki
Władze PRL wobec emigracji
Prowadzenie – dr Łukasz Chrobak (IPN Rzeszów)
17:30 prof. dr hab. Marek Wierzbicki (IPN Radom) – Państwo polskie wobec harcerstwa na obczyźnie w XX w.
17:50 dr Paweł Fornal (IPN Rzeszów) – Wywiad Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego wobec polskiej emigracji politycznej i wojskowej w latach 1945-1947
18:10 dyskusja
18 listopada 2025 – Sala Platynowa
Kultura emigracyjna cz. I
Prowadzenie – dr hab. Patryk Pleskot (IPN Warszawa/UR)
9:00 dr hab. Mirosław Supruniuk (UMK/IPN) – Stan badań nad dziejami i dorobkiem uchodźstwa i emigracji polskiej po 1939 roku (życie literackie, artystyczne i naukowe)
9:20 dr hab. Dariusz Iwaneczko (IPN Rzeszów) – Powojenne losy twórców i artystów polskich pozostałych na emigracji. Wybrane przykłady.
9:40 dr hab. Danuta Jastrzębska-Golonka, prof. UKW (UKW/IPN) – „Tam gdzie ginie bogactwo języka - tam biednieje ojczyzna i karleje naród” - troska o język jako służba Polsce (na przykładzie „Kącików Językowych” ukazujących się na łamach polskiej prasy emigracyjnej)
10:00 dr Małgorzata Ptasińska (IPN) – Muzeum Polskie w Rapperswil - bijące serce powojennego uchodźstwa niepodległościowego
10:20 dr Małgorzata Choma-Jusińska (IPN Lublin/UMCS) – Książki i wydawnictwa w publicystyce emigracyjnej 1945-1947
10:50-11:50 – Prezentacja książki pt. Misja język … Komitet Ochrony Czystości Języka Polskiego i jego działalność na terenie Wielkiej Brytanii 1944-1945 z udziałem Autorki dr hab. Danuty Jastrzębskiej-Golonki, prof. UKW oraz prof. dr. hab. Tadeusza Wolszy i prof. dr. hab. Jana Drausa
11:50-12:00 przerwa
Politycy i żołnierze
Prowadzenie – dr hab. Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów)
9:00 dr Łukasz Cięgotura (Archiwum IPN/Wojskowe Biuro Historyczne) – Generała Kazimierza Sosnkowskiego myśl polityczna
9:20 mgr Marek Gajewski (IPN Białystok) – „Blaski i cienie emigracyjnego życia…” - działalność polityczna i kombatancka gen. bryg. Nikodema Sulika
9:40 prof. dr hab. Tadeusz Wolsza (UKW) – Płk dr Mieczysław Młotek organizator życia sportowego w SBSK, 3. DSK, 2. KP i w powojennym „polskim Londynie”
10:00 dr Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk (Archiwum IPN) – Realia życia na emigracji i ich wpływ na postawy byłych żołnierzy PSZ na Zachodzie po zakończeniu wojny
10:20 mgr Maciej Frycz (IPN Szczecin) – Powojenne losy oficera Kedywu - mjr. Zbigniewa Sujkowskiego (1898-1954)
10:40-10:50 przerwa
Kultura emigracyjna cz. II
Prowadzenie – dr hab. Patryk Pleskot (IPN Warszawa/UR)
12:00 dr Diana Maksimiuk (IPN Białystok) – Nowa emigracja - nowe tytuły. Uwag kilka o ludziach i prasie polskiej w Argentynie po II wojnie światowej
12:20 dr hab. Łucja Marek (IPN Kraków) – Z Ruskowa do Mission Scolairs Polonaise pour la Zone d’Occupation Francaise. Działalność oświatowo-kulturalna Piotra i Zofii Hojdałów we francuskiej i amerykańskiej strefie okupacyjnej w Niemczech 1945-1948
12:40 dr hab. Dariusz Rogut (IPN Warszawa/Muzeum Regionalne w Bełchatowie) – Jerzy Roman Krzyżanowski „Szpic” (1922-2017) - pisarz, publicysta i emigrant
13:00 dr Łukasz Chrobak (IPN Rzeszów) – W obronie kultury narodowej. Emigracyjne losy Michała Pawlikowskiego w latach 1945-1953
13:20 mgr Franciszek Bolechowski (UP JPII) – Typologia i analiza artykułów Wacława Alfreda Zbyszewskiego w paryskiej „Kulturze” w latach 1946--1985
13:40 dr Jakub Osiński (UKW) – O Hiroszimie i Nagasaki w piśmiennictwie emigracyjnym z lat 1945-1956
14:00 – dyskusja i zakończenie konferencji
