Rewizja stopy bezrobocia rejestrowanego w 2022 r. Duże zmiany w województwie podkarpackim

Fot. Newseria

Dodatkowo, wychodząc naprzeciw potrzebom analitycznym i umożliwiając porównania danych w dłuższej retrospekcji, stopa bezrobocia rejestrowanego przeliczona została dla Polski ogółem i województw dla poszczególnych miesięcy od grudnia 2020 r. do listopada 2021 r. Omawiane wskaźniki stanowią załącznik .xls do niniejszej notatki i dodatkowo dostępne są pod ww. adresem.

Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy, publikowana dotychczas przez GUS, nie podlegała rewizji.

Dane dotyczące stopy bezrobocia rejestrowanego według stanu na koniec września 2022 r. bazują już na wynikach spisu PSR 2020.

Zgodnie z przyjętą metodologią, stopa bezrobocia oznacza udział liczby osób bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo, wyrażony w procentach, przy czym do ludności aktywnej zawodowo zalicza się zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotne. Nie uwzględnia się tu osób biernych zawodowo, tzn. osób będących poza rynkiem pracy.

Do obliczenia stopy bezrobocia rejestrowanego Główny Urząd Statystyczny wykorzystuje dane o liczbie osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy jako bezrobotne (według stanu w końcu poprzedniego miesiąca) oraz dane o liczbie osób pracujących w gospodarce narodowej (na podstawie wyników badań GUS, dostępnych w danym okresie).

Na potrzeby publikowania stopy bezrobocia rejestrowanego z częstotliwością miesięczną do poziomu powiatów według stanu na koniec poprzedniego miesiąca niezbędne jest dokonywanie szacunków liczby pracujących, z uwagi na ograniczenia płynące z dostępności źródeł danych o tej populacji (źródłem jest kwartalna i miesięczna sprawozdawczość statystyczna przedsiębiorstw, kwartalna sprawozdawczość jednostek sfery budżetowej oraz spisy rolne). Raz w roku, we wrześniu, dostępne są ostateczne dane o pracujących poza rolnictwem indywidualnym w roku poprzednim, a co 10 lat - dane o pracujących w rolnictwie, dla których źródłem jest Powszechny Spis Rolny (PSR). Obecnie spis rolny to jedyne źródło danych o pracujących w rolnictwie w ujęciu według powiatów (inne prowadzone przez GUS badania w tym zakresie mają charakter reprezentacyjny, a wielkość próby nie pozwala na prezentowanie wyników dla powiatów).

W związku z powyższym publikowane na bieżąco co miesiąc dane o stopie bezrobocia rejestrowanego według powiatów mają charakter wstępny. Każdego roku we wrześniu i w październiku dokonywana jest rewizja stopy bezrobocia rejestrowanego za poprzednie miesiące, przy czym:

− co roku obejmuje zweryfikowane dane o pracujących poza rolnictwem indywidualnym,

− co 10 lat dodatkowo aktualizacji podlegają dane o pracujących w rolnictwie indywidualnym,

− dane o liczbie bezrobotnych pozostają bez zmian. W końcu września publikowane są dane według stanu na koniec czerwca - w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski“ (jest to zobowiązanie ustawowe dla GUS - art. 82 ustawy z dnia 20.IV.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – Dz. U. z 2022 r. poz. 690 z późn. zm.) oraz w Obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W październiku publikowana jest rewizja stopy bezrobocia uwzględniająca dłuższy szereg czasowy. Co roku rewizja obejmuje poszczególne miesiące od stycznia do sierpnia roku bieżącego oraz grudzień roku poprzedniego, natomiast w sytuacji dostępności danych o pracujących w rolnictwie, o ile różnice w danych są znaczące, to dodatkowo przeliczane są także dane dla dłuższego okresu.

W chwili obecnej GUS dysponuje ostatecznymi danymi o pracujących w rolnictwie indywidualnym z Powszechnego Spisu Rolnego 2020 (PSR 2020). W związku z tym rewizja stopy bezrobocia rejestrowanego przeprowadzona w 2022 r. uwzględnia aktualizację danych dotyczących:

- pracujących poza rolnictwem indywidualnym (jak co roku) oraz

- pracujących w rolnictwie indywidualnym (wyniki PSR 2020; dane w osobach fizycznych, dotyczące obserwacji w okresie tygodnia, tzw. „aktywności bieżącej”1).

Stopa bezrobocia rejestrowanego po rewizji jest wyższa dla Polski ogółem o 0,3 - 0,5 p. proc. (w zależności od miesiąca) względem wcześniej opublikowanych danych. W grudniu 2020 r. stopa bezrobocia dla kraju ogółem wyniosła 6,8% (wzrost o 0,5 p.proc. w stosunku do wartości przed korektą), w czerwcu 2021 r. – 6,4%, w grudniu 2021 r. – 5,8% (odpowiednio wzrost o 0,4 p.proc.), w czerwcu 2022 r. – 5,2% (wzrost o 0,3 p.proc.).

Zwiększenie stopy bezrobocia w związku z rewizją danych dotyczy każdego z województw, jednak w zróżnicowanej skali. Największe zmiany odnotowano w przypadku województw: podkarpackiego, lubelskiego i świętokrzyskiego. Przykładowo, stopa bezrobocia wyznaczona dla czerwca 2022 r. w województwie podkarpackim zwiększyła się po rewizji o 1,6 p.proc. i wyniosła 8,9% (wartość dla województwa ogółem), w województwie lubelskim wzrosła o 1,5 p.proc. (do 8,1%), a świętokrzyskim – o 1,2 p.proc. (do 7,7%). W pozostałych województwach rewizja wartości stopy bezrobocia była poniżej 1 p.proc. Najmniejsze zmiany zanotowano w województwie dolnośląskim, mazowieckim, pomorskim i wielkopolskim, w których różnica w stopie bezrobocia przed i po rewizji wyniosła 0,1 p.proc.

Przed rewizją stopy bezrobocia rejestrowanego, województwem o największym natężeniu bezrobocia było warmińsko-mazurskie, w następnej kolejności: podkarpackie, kujawsko-pomorskie, świętokrzyskie i lubelskie. Natomiast w wyniku aktualizacji danych o pracujących na pierwsze miejsce przesunęło się województwo podkarpackie, a w dalszej kolejności są: warmińsko-mazurskie, lubelskie i świętokrzyskie.

Najniższe natężenie bezrobocia - zarówno przed, jak i po rewizji – zanotowano w województwie wielkopolskim.

W ramach każdego z województw, w ujęciu według powiatów, zanotowano głębsze zmiany w wysokości stopy bezrobocia (przed i po rewizji), niż „uśredniona” wartość dla województwa ogółem. Największe różnice odnotowano w powiatach województw: podkarpackiego, lubelskiego i świętokrzyskiego.

Na zmiany wartości stopy bezrobocia w wyniku rewizji zasadniczy wpływ miała aktualizacja danych o pracujących w rolnictwie.

Źródłem najnowszych danych o pracujących w rolnictwie w ujęciu według powiatów jest przeprowadzony w 2020 r. Powszechny Spis Rolny. Z uwagi na przemiany, jakie miały miejsce w rolnictwie i w całej gospodarce w okresie międzyspisowym, wyniki PSR 2020 wykazały istotne zmiany w stosunku do uzyskanych dekadę wcześniej.

Na zmniejszenie liczby pracujących w rolnictwie indywidualnym, będących składową ogółu pracujących w gospodarce narodowej, a tym samym uwzględnianych w wyliczeniach stopy bezrobocia rejestrowanego, miało wpływ kilka czynników, m.in.:

- zmiana definicji gospodarstwa rolnego po 2010 r., związana ze zmianami w metodologii badań rolniczych, mającymi na celu dostosowanie ich do standardów unijnych oraz uwzględnienie przemian dokonujących się w polskim rolnictwie. W ramach spisu rolnego PSR 2020 badanie pracujących w rolnictwie indywidualnym odbyło się na innej (mniejszej) zbiorowości gospodarstw indywidualnych niż w PSR 2010. W PSR 2020 do gospodarstw rolnych nie były zaliczane jednostki o powierzchni poniżej 1 ha użytków rolnych niespełniające odpowiednich progów dla prowadzenia działalności rolniczej2.

- zmniejszenie liczby gospodarstw indywidualnych pomiędzy 2010 a 2020 r. - przy uwzględnieniu dla obu okresów tej samej, „nowej” definicji gospodarstwa rolnego (o 195,0 tys.), przy czym, jeżeli chodzi o dynamikę tych zmian, to największą zanotowano w woj. śląskim (o 23,6%), podkarpackim (o 19,2%), małopolskim (o 17,7%) i świętokrzyskim (o 17,5%); - postępujący proces specjalizacji gospodarstw prowadzących chów/hodowlę zwierząt oraz koncentracja pogłowia w gospodarstwach zajmujących się ich chowem, kontynuacja procesu mechanizacji gospodarstw rolnych, skierowanego na racjonalne wykorzystanie sprzętu, co łącznie powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na rodzinną siłę roboczą w gospodarstwach rolnych3;

- zmiany demograficzne związane ze starzeniem się ludności, także użytkowników gospodarstw rolnych; przechodzenie na emerytury i przekazywanie gospodarstw (skutkujące także komasacją gruntów i mniejszą liczbą gospodarstw rolnych);

- rozwój gospodarczy Polski, w tym związany z wychodzeniem ze światowego kryzysu ekonomicznego po 2008 r., co umożliwiło zatrudnianie się w innych niż rolnictwo sektorach gospodarki lub podejmowanie własnej działalności gospodarczej.

Według Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2020 r. populacja pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie wyniosła 1030,2 tys., natomiast według spisu rolnego przeprowadzonego w 2010 r. populacja ta liczyła 2262,6 tys.

Co istotne, zmniejszenie liczby pracujących w rolnictwie indywidualnym jest widoczne także przy porównaniu wyników obu spisów przy zastosowaniu tej samej definicji gospodarstwa jak w 2020 r. (1030,2 tys. według PSR 2020, wobec 1978,6 tys. według PSR 2010, czyli mniej pracujących o 948,4 tys. osób). Spadek liczby pracujących dotyczył wszystkich województw, przy czym dynamika zmian była największa w: podkarpackim (o 56,7%), śląskim (o 53,4%), małopolskim (o 52,4%) i dolnośląskim (o 51,4%)4.

Wyniki PSR 2020 pozwoliły na urealnienie liczby pracujących w gospodarce narodowej (zwłaszcza w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie), stanowiąc istotną podstawę do dalszych badań sytuacji na rynku pracy. Warto zaznaczyć, że zanotowane na podstawie spisów z 2010 i 2020 r. zmiany w rolnictwie indywidualnym są zgodne z obserwacjami dokonywanymi w reprezentacyjnym badaniu aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), w którym to pomiędzy analogicznymi okresami również zanotowano zmniejszanie się liczby pracujących w rolnictwie indywidualnym.