Pogrzeb Eugeniusza Lisa ps. „Bystry” - żołnierza podziemia antykomunistycznego
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, gmina Nowa Dęba, powiat tarnobrzeski, 18 Pułk Artylerii w Nowej Dębie, Samorządowy Ośrodek Kultury w Nowej Dębie, Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Nowej Dębie zapraszają na uroczystości pogrzebowe śp. Eugeniusza Lisa ps. „Bystry”.
Uroczystości odbędą się 24 maja 2024 r. o godz. 10:00 i rozpoczną się Mszą Świętą żałobną na Cmentarzu Komunalnym w Nowej Dębie. Po Eucharystii nastąpi odprowadzenie doczesnych szczątków zmarłego na miejsce wiecznego spoczynku. W uroczystościach weźmie udział prof. dr hab. Krzysztof Szwagrzyk - wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej i dr hab. Dariusz Iwaneczko - dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie
Eugeniusz Lis – urodził się 3 lutego 1922 r. w Albertowie powiat Lublin. Był synem Jana i Józefy Romanek. Miał trzech braci: Jana, Stanisława i Wacława. Wszyscy jego bracia byli w oddziałach leśnych, zginęli podczas walk z siłami UB. Przez wiele lat mieszkał w Podgłębokiem gmina Wiśniowice, powiat Chełm. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej. Był rolnikiem. Ożenił się z Anielą Gil, z którą miał troje dzieci.
Eugeniusz Lis „Bystry” był żołnierzem podziemia antykomunistycznego, podczas okupacji sowieckiej działał na terenie powiatów lubelskiego, krasnostawskiego i włodawskiego. W okresie od maja 1946 do 19 listopada 1948 r. był żołnierzem oddziałów partyzanckich NSZ Stefana Brzuszka „Boruty” i Henryka Bobrzyka „Kostka”. Od września 1947 r. przebywał w związanym z WiN oddziałem Stanisława Kuchcewicza „Wiktora”. Był zastępcą dowódcy.
Został aresztowany przez funkcjonariuszy UB 19 września 1948 r. Przeszedł bardzo brutalne śledztwo, bicie i tortury. Zarzucono mu udział w „14 zabójstwach” m.in. w Puchaczowie, gdzie był dowódcą grupy, a także „zabójstwo” komendanta posterunku MO w Łęcznej. Nie przyznał się do zarzucanych mu czynów.
Rozprawa odbyła się 20 lipca 1949 r. przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Lublinie. Składowi sędziowskiemu przewodniczył kpt. Florian Kirschke. Ławnikami byli strz. Mieczysław Olejnik i strz. Stefan Gawroński. Prokurator był nieobecny. Akt oskarżenia zawierał 51 zarzutów dotyczących przestępstw, których oskarżony miał się dopuścić będąc w oddziałach NSZ i WiN.
Eugeniusz Lis „Bystry” został skazany na mocy art. 86 § 2 KKWP na podstawie art. 32 i 33 KKWP na łączną karę śmierci, a także utratę wszystkich praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze, a także przepadek mienia. Sąd przyjął jako okoliczność obciążającą długi (dwa lata) okres przebywania skazanego w organizacji WiN. Eugeniusz Lis uznany został za jednostkę szczególnie niebezpieczną dla ładu i porządku prawnego.
Postanowieniem z dnia 1 października 1949 r. NSW nie uwzględnił skarg rewizyjnych skazanego i jego obrońcy. Wyrok z dnia 20 lipca 1949 r. utrzymano w mocy. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do Eugeniusza Lisa „Bystry”. Wyrok został wykonany 23 września 1949 r. o godzinie 18:30 w więzieniu na Zamku lubelskim, w obecności prokuratora por. Bohdana Bylińskiego, lekarza Szymona Wildsteina, księdza mjr. Władysława Bodziaka, komendanta więzienia pchor. Stanisława Kapronia i plutonu egzekucyjnego pod dowództwem kpr. Zdzisława Rescha. Zwłoki rozstrzelanego Eugeniusza Lisa „Bystry” pogrzebano bezimiennie w nieznanym miejscu na cmentarzu przy ul. Unickiej. Szczątki Eugeniusza Lisa odnaleziono w listopadzie 2020 r. podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu rzymskokatolickim przy ulicy Unickiej w Lublinie.
