Nowy projekt badawczo-naukowy Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej

Fot. Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej

Jego zasadniczym celem jest zebranie kompletnych i wiarygodnych informacji dotyczących lasu, jego roli i funkcji zarówno w znaczeniu utylitarnym, jak również obrzędowo-symbolicznym dla mieszkańców Rzeszowszczyzny, rozumianej jako obszar zajmowany przez Lasowiaków i Rzeszowiaków.

Projekt obejmuje także profesjonalne uporządkowanie pozyskanych materiałów oraz ich zinwentaryzowanie w Archiwum Naukowym MKL w Kolbuszowej. Pozyskanie różnorodnej dokumentacji przewiduje się poprzez zorganizowanie badań terenowych w cyklu tzw. czterech sezonów oraz prowadzenie kwerend w wybranych archiwach folkloru i bibliotekach.

Według dotychczasowej wiedzy zaczerpniętej ze źródeł historycznych wskazany obszar jest wyjątkowo predestynowany do przeprowadzenia takich badań. Północną część Rzeszowszczyzny do przełomu XVI i XVII w. porastały lasy, które zajmowały ok. 80 proc. jej powierzchni - tu sięgała Puszcza Sandomierska. Natomiast w południowej Rzeszowszczyźnie już w tym czasie rozwijało się osadnictwo, więc połacie leśne zajmowały znacznie mniejszy areał. Można przypuszczać, że dla mieszkańców Rzeszowszczyzny, w zależności od miejsca zamieszkania - oprócz pewnych ogólnych, podstawowych funkcji - bliskość terenów leśnych miała różne znaczenie.

Dla Lasowiaków - mieszkańców dawnej Puszczy Sandomierskiej - był naturalnym, oswojonym, bezpiecznym miejscem życia (orbis interior), a jednocześnie jednym z najważniejszych elementów tradycyjnej wizji świata. Natomiast dla Rzeszowiaków las jawił się raczej w nieco innej roli: był miejscem, z którego bogactw korzystano dla uzupełnienia jadłospisu i przygotowywania zapasów zimowych; stanowił jedno ze źródeł utrzymania. Również i w Rzeszowskiem był jednym z ważnych elementów tradycyjnej wizji świata, ale - inaczej niż u Lasowiaków - postrzegany jako przestrzeń obca, nieoswojona, nieudomowiona (orbis exterior).

Jest to jednak tylko hipoteza niemająca dotąd mocnego oparcia w materiałach terenowych. Potwierdzenie hipotezy o różnym znaczeniu lasu dla Lasowiaków i Rzeszowiaków miałoby kapitalne znaczenie dla zrozumienia dawnego, tradycyjnego światopoglądu charakterystycznego dla mieszkańców Rzeszowszczyzny. Warunkowałoby to zrekonstruowanie ludowej wizji świata stanowiącej fundament tożsamości żyjących w tym regionie ludzi. To z kolei ma istotne znaczenie dla egzystencji mieszkających współcześnie na tym terenie, a prezentowanie i dokumentowanie ich rodzimego dziedzictwa to zasadniczy cel działania kolbuszowskiego Muzeum.

W ramach realizacji projektu, w oparciu o materiały źródłowe, zostanie przygotowane wydawnictwo książkowe, które będzie stanowiło kompendium wiedzy o lesie na wskazanym obszarze. Poza tym najciekawsze i najbardziej wartościowe materiały z prowadzonych działań badawczych zostaną udostępnione na stronie internetowej Muzeum.

Projekt jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

  .