Dziedzictwo, komunikacja, edukacja – projekty na pograniczu polsko-słowackim

Na wielu zrealizowanych w ostatnich latach inwestycjach widzimy czerwono-niebieski logotyp programu Interreg V-A Polska-Słowacja, finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Oznacza to, że projekt ma charakter transgraniczny, a podobne działania prowadzone były w Polsce i na Słowacji.

Beneficjentami są samorządy (oraz podległe im instytucje edukacji i kultury) czy organizacje społeczne. A dokładnie, beneficjentami są mieszkańcy obydwu stron polskiej i słowackiej granicy. Projekty mają pomóc im poznać się wzajemnie, chronić swoje zabytki, pamiątki historyczne, przyrodę, propagować kulturę i tradycję, atrakcje turystyczne i przyrodnicze. Ale także rozwiązywać problemy komunikacyjne czy rozwijać edukację.

Prezentujemy poniżej kilka ciekawych projektów, realizowanych lub zapowiadanych w różnych częściach województwa podkarpackiego.

Eskapady bawią i uczą

W Jarosławiu Urząd Miasta, wspólnie ze słowackim Svidnikiem sfinalizował projekt „Eskapady na Książęcym Szlaku”. Chodziło w nim o utworzenie kolejnych atrakcji turystycznych na istniejącym transgranicznym  Turystycznym Szlaku Rodowych Gniazd Lubomirskich. Szlak obejmuje kilka miejscowości, w których są pałace wybudowane przez bogaty niegdyś ród. A książęce włości rozciągały się na terenie obecnego Podkarpacia oraz obecnej Słowacji.

Tą nową atrakcją u polskiego partnera projektu jest zrewitalizowany, zabytkowy Park Miejski im. Bohaterów Monte Cassino w Jarosławia. Na rewitalizację miasto pozyskało ponad 4 mln zł dofinansowania (85% wartości inwestycji). Słowacki partner Svidnik uzyskał ponad 2 mln zł dofinansowania także na rewitalizację parku miejskiego. 

W ramach jarosławskiej rewitalizacji odnowione zostały alejki, ustawiono kamery monitoringu, nowe lampy parkowe, zbudowano dwie nowe fontanny oraz wyremontowano istniejącą, ustawione zostały ławki, tablice, leżaki, donice, kosze na odpady itp. Posadzonych zostało -  ponad 70 tysięcy sztuk roślin, m.in. drzewa i krzewy liściaste, rośliny -  tawuła japońska, powojnik, bluszcze, róże, hortensja pnąca i bukietowa. naturalny plac zabaw o pow. 5 arów.

Park Miejski im. Bohaterów Monte Cassino w Jarosławiu został założony na początku XX wieku. Był miejscem słynnej wystawy przemysłowej i rolniczej, zorganizowanej wedłu pomysłu Stanisława Gurgula.

Oficjalne otwarcie odnowionego parku było okazją do zorganizowania pikniku rodzinnego, który integrował mieszkańców.

Zakres prac obejmował nie tylko uporządkowanie przestrzeni publicznej, ale również nadanie jej nowej funkcji dydaktycznej, wykorzystującej zasoby przyrodnicze oraz nowo zaprojektowane elementy tj. altana i donice edukacyjne, domki dla pszczół i przykładowy ul, rabaty roślinne, tablice edukacyjne.

Odnowione w dwóch miastach parki stają się teraz miejscem zawartych w tytule projektu eskapad rodzin z dziećmi, grup szkolnych czy turystów. Zaprojektowany w Jarosławiu eksperymentalny naturalny plac zabaw będzie nie tylko bawił, ale uczył kontaktu z naturą i jej poszanowania.

Wartość całkowita projektu ,,Eskapady na książęcym szklaku” to 1,6 mln euro. Wydatki miasta Jarosław: ponad 1 mln euro, wydatki miasta Svidnik: 530 tys.euro.

Rozszerzona rzeczywistość edukuje na podkarpackim Roztoczu

Powiat lubaczowski to miejsce o wielkim potencjale turystycznym, wciąż jednak niewykorzystanym. Od paru lat samorządy podkarpackiej części Roztocza (Ziemia Lubaczowska) postanowiły przyciągać turystów questami, rodzajem gier terenowych. Projekt, a dokładniej mikroprojekt „Geocoin nową jakością w turystyce polsko-słowackiego pogranicza”, jest w tym wypadku innowacją i uatrakcyjnieniem już opracowanych tras, a także zakłada powstanie nowych tras i e-produktów turystycznych dla turystów, jak dla i mieszkańców.

Liderem projektu jest Związek Międzygminny „Ziemia Lubaczowska” (do którego należy kilka samorządów z powiatu) a partnerzy to gmina Wojaszówka (powiat krośnieński) i obec Holčíkovce (Kraj Preszowski). Wartość to 113 tys. euro, w tym dofinansowanie 96 tys. euro.

W projekcie chodziło np. o adaptację ośmiu istniejących questów i nadania im nowej atrakcyjniejszej formy dla współczesnego turysty (geocoin „Skarby ziemi lubaczowskiej”). Gra łączy elementy harcerskich podchodów, gier terenowych i nowych technologii a zwieńczeniem każdej zabawy jest odnalezienie skarbu w postaci monet. Dzięki takim rozwiązaniom uczestnicy gry z jednej strony poznają najciekawsze miejsca, historię, bogactwo kulturowe czy przyrodnicze regionu z drugiej zaś angażują się i wciągają w grę. W grach rozmieszczone i wyeksponowane będą najciekawsze miejsca, wydarzenia i zdarzenia. Innowacją jest zastosowanie technologii rozszerzonej rzeczywistości AR, która polega na nałożeniu obrazu komputerowego na obraz w rzeczywistości. Aplikacja powstała w dwóch wersjach językowych – polskiej i słowackiej.

Fabuła wykorzystuje zabytkowe i historyczne miejsca (pałace i zamki, kamienice, kościoły, ruiny, miejsca bitew i potyczek itp.) a trasa przebiega przez ciekawe przyrodniczo obszary. Kody są możliwe do odczytania w powiększonej czcionce i będą opatrzone komunikatem dźwiękowym dla osób niedowidzących. Na terenie każdego z krajów (Polska, Słowacja) umiejscowione zostały pod cztery zadania; po wypełnieniu każdego z zadań (to jest po odnalezieniu wszystkich czterech kodów w jednej grze), gracz zdobywa jedną wirtualną monetę.

Innym zadaniem w ramach projektu było opracowanie gry LARP i geocoin „Skarb Sobieskiego”. To wykorzystanie dziedzictwa Jana III Sobieskiego w Polsce i na Słowacji. W rozbudowanej grze gracze będą mieli za zadanie odnaleźć skarb króla i słynnego wodza. Skarbem jest skrzynia z zawartością 50 monet. Prowadzi do niego szereg wskazówek, łamigłówek, anagramów i szyfrogramów. Dla większej atrakcyjności gry przygotowany zostanie scenariusz oparty na Szyfrogramie Tylmana z Gameren tj. nadwornego architekta Jana III Sobieskiego.

W gminie Wojaszówka opracowane zostały geocoin i gra planszowa „Karpacka Gildia”, zaś słowackie Holčíkovce wprowadziły geocoin „Tajemnice Karpat”. W ramach projektu odbył się także I transgraniczny festiwal gier terenowych i nowych technologii w turystyce.

„Józefinka” czyli ślady Austro-Węgier

Projekt „Rzeszów i Stropkov - współpraca na rzecz kultury pogranicza” już się zakończył.

Chodziło w nim o stworzenie transgranicznego szlaku tematycznego pn. „Śladami Austro-Węgier”, biegnącego po historycznym trakcie komunikacyjnym nazywanym potocznie Józefinką. Rozpoczynał się on w Stropkowie i biegł po stronie słowackiej przez miejsce pielgrzymek Buková hôrka i wioski: Gribov, Kožuchovce, Miroľa, Bodrudžal, Krajná Poľaná i Nižný Komárnik, a następnie po stronie polskiej przez Barwinek, Duklę, Korczynę, Strzyżów do Rzeszowa. Jak widać, dziś przez te miejscowości lub w ich pobliżu przebiegają: droga krajowa nr 19 (w Polsce) i nr 21 (na Słowacji), które tworzą europejską drogę E371. Po drodze nie brakuje obiektów architektonicznych będących śladem monarchii Austro-Węgierskiej. Szczególnie wiąże się to ze stacjonowaniem na tych ziemiach CK armii, a także kolei żelaznej i nie tylko. Zabytkowe budynki: garnizony, magazyny, kamienice, budynki użyteczności publicznej, są unikatowym dziedzictwem kulturowym, świadczą też o świetności dynastii Habsburgów, a konkretnie ostatniego okresu istnienia wielonarodowego państwa. Szlaku liczy 144 kilometry (99 km po stronie polskiej, 45 km po stronie słowackiej).

Współczesna turystyka nie obywa się bez aplikacji mobilnych, nie inaczej było i tutaj. Aplikacja „Rzeszów i Stropkov dawniej i dziś” prezentuje zmiany, jakie na przestrzeni lat zaszły na terenie miast partnerskich w kontekście dziedzictwa austro-węgierskiego.

Kolejnym działaniem była gra mobilna „Na tropie historii”, w której gracz wcieli się w detektywa rozwiązującego zagadki związane z historią miast i obiektów na szlaku turystyczny, „Śladami Austro-Węgier”.

Zainteresowaniem cieszył się tez czwarty aspekt (określany jako działania miękkie), mianowicie organizacja cyklu sześciu prelekcji historycznych w różnych miastach, warsztaty artystyczne o tematyce militarnej, rajd „Na tropie historii” (podczas którego była wykorzystywana gra mobilna),  wystaw (np. wystawa fotografii, kart pocztowych i numizmatów pt. „Życie codzienne w dobie Monarchii Austro-Węgierskiej”) czy wystawa militariów oraz dwudniowy festiwal historyczny „Śladami Austro-Węgier”.

Warto dodać, że szlak można przebyć samochodem czy autokarem, pieszo, rowerem, a niektóre jego części także na nartach biegowych.

Projekt „Rzeszów i Stropkov - współpraca na rzecz kultury pogranicza”, partner wiodący: Miasto Rzeszów, partner projektu: Miasto Stropkov, przyznane dofinansowanie: 200 tys. euro, okres realizacji: 01.05.2017-30.10.2018.

Rozbudowa szkolnych warsztatów

Polsko-słowacki projekt edukacyjny obejmuje Zespół Szkół w Iwoniczu i Spojeną Skolę w Sabinovie. Placówki te wspólnie realizują projekt pn. „Poprawa jakości kształcenia zawodowego na obszarze transgranicznym”. Projekt w założeniu ma połączyć młodzież z dwóch stron granicy. Będą między innymi:  kursy zawodowe, szkolenia, wyjazdy edukacyjne dla uczniów i nauczycieli.

Projekt rozpoczęła konferencja zorganizowana 26 września br. z udziałem uczniów i nauczycieli partnerskich szkół, przedstawicieli powiatu krośnieńskiego, Państwowej Szkoły Zawodowej w Krośnie,  Kuratorium Oświaty, Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie, dyrektorów szkół prowadzonych przez powiat krośnieński oraz pracodawców.

Celem projektu będzie poprawa jakości edukacji specjalistycznej i zawodowej. Oprócz szkoleń, warsztatów i wyjazdów edukacyjnych dla młodzieży oraz nauczycieli z Polski i Słowacji, będą też działania inwestycyjne. Wybudowana i doposażona zostanie stacja diagnostyczna samochodów w Zespole Szkół w Iwoniczu, w istniejącym budynku warsztatu szkolnego. Z kolei słowacka szkoła planuje stworzyć nowoczesne zaplecze kuchenne do kształcenia w kierunkach gastronomicznych.

Dzięki temu uczniowie, którzy będą uczestniczyć w projekcie, wyjdą na rynek pracy w pełni przygotowani do podjęcia zatrudnienia. Zyskają na tym nie tylko młodzi ludzie, ale i przedsiębiorcy oczekujący od szkolnictwa przygotowanych pracowników.

Wartość całkowita projektu wynosi 1 milion euro, w tym dofinansowanie dla partnera z Polski wynosi 502 tys. euro, dla partnera ze Słowacji 380 tys. euro. Projekt będzie realizowany przez dwa lata, do sierpnia 2021 roku.

Przyjazny dworzec w Krośnie

Krosno, razem z miasteczkiem Medzilaborce przygotowują do realizacji projekt „Modernizacja infrastruktury służącej transportowi multimodalnemu w Krośnie i Medzilaborcach”. Dofinansowanie to 618 tys. euro. Realizacja rozpocznie się w 2020 roku i potrwa 15 miesięcy.

Władze Krosna chcą zmodernizować dworzec autobusowy. Konkretnie chodzi o nowe wiaty przystankowe, przebudowę chodników i dostosowanie ich dla osób niepełnosprawnych poprzez m.in. obniżone krawężniki oraz użycie żółtą, tłoczonej kostki.

Zostaną też zamontowane trójjęzyczne (PL-SK-ENG) elektroniczne rozkłady jazdy, oświetlenie i zamontowanie monitoringu, ławki, donice oraz kosze. Natomiast z myślą o osobach niedowidzących i niedosłyszących zakupione zostaną systemy wizualnej i głosowej informacji pasażerskiej.

Na dworcu zamontowana zostanie tablica interaktywna prezentująca najważniejsze informacje turystyczne z pogranicza polsko-słowackiego po polsku, słowacku i angielsku. Rozkłady jazdy także będą w trzech językach.

Z kolei w Medzilaborcach (gdzie mieści się muzeum Andy’ego Warhola), także pojawią się trójjęzyczne (PL-SK-ENG) elektroniczne tablice z rozkładem jazdy czy wiaty przystankowe w sąsiedztwie głównych atrakcji turystycznych miasta. Ale przede wszystkim miasto zakupi kolejkę turystyczną, która w sezonie letnim będzie kursować pomiędzy dwoma dworcami kolejowymi. Trasa kolejki zostanie tak przygotowana, aby zaprezentować wszystkie najważniejsze atrakcje turystyczne miasta m.in. galerię prac Warhola.

***

Zaprezentowane projekty dotyczą różnych dziedzin życia. Wszystkie wspomagają rozwój lokalny, służą rozwojowi gospodarczemu, zapewniają większy komfort życia mieszkańcom, jak i przyjezdnym. A także – co bardzo ważne – służą wzajemnemu poznaniu się ludzi mieszkających po obydwu stronach polsko-słowackiej granicy. W tym wypadku granica nie dzieli, ale łączy.

Więcej o projektach polsko-słowackich na stronie ewt.podkarpackie.pl i pl.plsk.eu 

Tekst promocyjny