Dzień bez płacenia gotówką – 5 kwietnia 2016

Fot. Pixabay/CC0

- Chcemy zachęcić Polaków, którzy mogą płacić bezgotówkowo, bo mają rachunek, kartę czy dostęp do innych instrumentów bezgotówkowych, np. płatności mobilnych, aby za coś, za co jeszcze płacą gotówką, mogli tego dnia zapłacić wyłącznie bezgotówkowo – mówi Adam Tochmański, dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego NBP, przewodniczący Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności.

Inicjatywa jest kierowana także do osób, które jeszcze rachunku płatniczego nie mają.

- Płatności bezgotówkowe są bezpieczną formą wydatkowania pieniędzy przechowywanych w banku. Karta czy komputer to jest tylko klucz do tych pieniędzy. Nawet jak bank by upadł, to depozyty do równowartości 100 tys. euro są chronione i gwarantowane przez państwo - podkreślił Tochmański.

Jego zdaniem, z punktu widzenia wydawania pieniędzy dla klienta bezgotówkowy obrót to wygoda i oszczędność czasu.

- Kartą czy komórką można szybko i wygodnie zapłacić w sklepie, nie trzeba czekać na resztę lub szukać bankomatu, jeżeli się ma w portfelu zbyt mało gotówki na zakupy - podkreślił. - Wspieramy obrót bezgotówkowy, ponieważ daje on wiele korzyści nie tylko z punktu widzenia państwa i gospodarki, ale i tych osób, które się tym posługują. Zwiększanie naszych oszczędności przechowywanych w bankach powoduje, że wzrasta baza depozytowa w bankach, a to jest podstawą dla możliwości szerszego kredytowania, w tym gospodarki, co sprzyjałoby większemu wzrostowi gospodarczemu.

Zdaniem przewodniczącego Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, obrót bezgotówkowy przyczynia się również do zmniejszenia tzw. „szarej strefy”.

- To jest jeden z głównych powodów, dla których różne rządy popierają obrót bezgotówkowy - przyznał Tochmański.

Z roku na rok rośnie w Polsce zarówno poziom ubankowienia polskiego społeczeństwa, jak i korzystania z bezgotówkowych form płatności. Liczba rachunków bieżących osób fizycznych na koniec grudnia 2015 r. sięgnęła 39,7 mln. Ubankowienie polskiego społeczeństwa, liczone odsetkiem osób dorosłych posiadających rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, jest szacowane na około 80 proc. Średni poziom ubankowienia w krajach UE wynosi 90 proc.

Z danych NBP za IV kwartał 2015 r. wynika, że w portfelach Polaków znajduje się 35,2 mln kart płatniczych. Liczba kart płatniczych na jednego mieszkańca w Polsce w porównaniu do innych krajów UE wynosi 0,94, podczas gdy średnio w UE współczynnik ten wynosi 1,5 (najnowsze dostępne dane za 2014 r). Polacy nie używają kart tak aktywnie jak mieszkańcy innych państw UE. W 2014 r. liczba transakcji kartą płatniczą na jednego mieszkańca w Polsce wyniosła 48,7, podczas gdy średnia w UE była na poziomie 93,2, czyli blisko dwukrotnie wyższym.

Jeszcze siedem lat temu udział płatności bezgotówkowych w całości płatności detalicznych wynosił 10 proc. Według raportu NBP z badania zwyczajów płatniczych Polaków z 2012 r. Polacy regulowali gotówką 82 proc. płatności, a 18 proc. bezgotówkowo. Ostatnie badania świadomości ekonomicznej Polaków przeprowadzone na zlecenie NBP pokazały, że już 28 proc. Polaków częściej płaci bezgotówkowo niż gotówkowo.

Płatności bezgotówkowe w Polsce rozwijają się od dwudziestu kilku lat.

- Dopiero kilka lat po transformacji politycznej w Polsce karty płatnicze stały się produktami dostępnymi w Polsce" - przypomniał dyrektor Departamentu Systemów Płatniczych NBP.

Jego zdaniem były dwa kroki milowe w rozwoju płatności bezgotówkowych w Polsce. Pierwszy to zmniejszenie opłat interchange z 1,6 proc. w 2012 r. na 0,5 proc. W lipcu 2014 r. i 0,2-0,3 proc. w styczniu 2015 r. (opłata interchange to należność pobierana przez bank wydający kartę płatniczą od akceptanta za pośrednictwem agenta rozliczeniowego przy każdej transakcji przy użyciu karty – przyp. red.). Obecnie ten poziom jest wspólny dla wszystkich krajów UE. Inicjatorem obniżki opłat interchange w Polsce był Narodowy Bank Polski, proponując najpierw (w 2012 r.) rozwiązanie samoregulacyjne.

Drugi milowy krok w rozwoju płatności bezgotówkowych to - zdaniem Tochmańskiego - wydanie rekomendacji przez Radę ds. Systemu Płatniczego przy Zarządzie NBP, dotyczące kart z funkcją zbliżeniową.

- Z punktu widzenia zarówno konsumenta, jak i sklepów płatności zbliżeniowe kartą do 50 zł, niewymagające wstukania czterocyfrowego kodu PIN, zostały uznane za szybsze i wygodniejsze, a równocześnie tak samo bezpieczne jak zwykłe karty. Obie strony płatności znalazły w kartach zbliżeniowych duże korzyści . Bardzo duża część płatności kartowych - nawet 50 proc. - odbywa się przy wykorzystaniu kart płatniczych z funkcją zbliżeniową. To jeden z najwyższych wskaźników w Europie - dodał Tochmański.

Jego zdaniem, „Polacy są bardzo innowacyjni w dziedzinie płatności bezgotówkowych, lubią nowinki, bo nie mają przyzwyczajeń do tradycyjnych form płatności bezgotówkowych".

Przykładowo, w Szwecji, która jest liderem obrotu bezgotówkowego, konsumenci korzystają głównie z tradycyjnych form płatności kartami, a Polska jest w czołówce krajów, obok Czech, czy Słowacji i Węgier, w których najwięcej w Europie korzysta się z kart z funkcją zbliżeniową.

W Polsce karty zbliżeniowe zostały po raz pierwszy wprowadzone w grudniu 2007 r. Płatności zbliżeniowe telefonem komórkowym z NFC w technologii HCE pojawiły się w Polsce pod koniec 2014 r. Innowacyjny polski system płatności mobilnych BLIK oficjalnie zaczął działać w 2015 r.

- Polacy są otwarci na nowinki techniczne, płatności mobilne, przelewy natychmiastowe (w Polsce są dwa takie systemy Express Elixir oferowany przez KIR i BlueCash – red.) - one rozwijają się od kilku lat i to jest ewenement na skalę europejską, bo w niektórych krajach w ogóle nie ma systemów dla przelewów natychmiastowych. „To umożliwia bardzo szybkie przekazanie pieniędzy z rachunku na rachunek" - zauważa Tochmański.

Nadal jednak większość Polaków płaci gotówką. Bariery rozwoju obrotu bezgotówkowego to m.in. bariery mentalnościowe.

- Może to być brak zaufania do takiej formy pieniądza, brak zaufania do banku, może to być również chęć zachowania anonimowości, bo gotówka pozwala zachować pewną anonimowość - przyznaje Tochmański.

Inne bariery to m.in. brak konta oszczędnościowo-rozliczeniowego. Jeszcze ok. 20 proc. Polaków nie ma rachunku bankowego. Przede wszystkim są to osoby najstarsze i najmłodsze - do 24 roku życia. Ten wskaźnik sytuuje nas niemal na jednym z ostatnich miejsc, jeśli chodzi o kraje Unii Europejskiej (po Rumunii, Bułgarii, Węgrzech, Słowacji i Litwie).

Istotną barierą jest też brak dostępu do terminali POS, zwłaszcza w małych sklepach czy punktach usługowo-handlowych. Jak pokazało badanie zwyczajów płatniczych Polaków w 40 proc. płatności były dokonywane gotówką, ponieważ klient nie posiadał karty, w 34 proc. - dlatego, że sklep lub punkt usługowy nie przyjmował kart płatniczych, zaś w 26 proc. Jeszcze z innych powodów, np. z przyzwyczajenia do realizowania niektórych płatności tylko gotówką.

Dzień bez płatności gotówkowej w Polsce wpisuje się w europejską akcję No Cash Day, która uzyskała patronat Parlamentu Europejskiego. Od pięciu lat taki dzień obchodzony jest m.in. we Włoszech. Koalicja na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności to grupa ponad 70 podmiotów skupiająca zarówno instytucje publiczne (MF, MR, NBP, KNF) jak i banki, samorządy, operatorzy systemów. „Dzień bez płatności gotówką" wpisuje się w działania edukacyjne w ramach przyjętego przez Koalicje „Programu Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego w Polsce na lata 2014-2020”.

Kurier PAP